ARTIS in Amsterdam is een van de vijf oudste dierentuinen ter wereld. Het ARTIS-Aquarium werd geopend in 1882, in een tijd waarin de meeste mensen alleen vis hadden gezien op hun bord. Inmiddels is de focus verschoven van ‘visjes kijken’ naar een volwaardig educatief centrum. Met het oog op die verschuiving – en omdat het Rijksmonument aan onderhoud toe was – werd het ARTIS-Aquarium in 2023 en 2024 verbouwd.
Duurzaamheid was een belangrijke pijler bij de renovatie van het ARTIS-Aquarium. Zo werd een wko-installatie aangelegd en op het dak zijn zonnepanelen geplaatst – uit het zicht, vandaar dat dit bij hoge uitzondering werd toegestaan bij een Rijksmonument. Ook is gebruik gemaakt van zelfhelend beton. De micro-organismen in dat beton sluiten mooi aan op de thematiek van het naastgelegen ARTIS-Micropia, waar de wereld van de microben centraal staat.
De wens van ARTIS om een extra duurzaamheidslag te maken is door bbn opgepakt door de mogelijkheden voor duurzamer beton te onderzoeken. Samen met de duurzaam betonspecialist van ABT zijn een aantal scenario’s ontwikkeld. Daarbij zijn o.a. geopolymeer (vervanger cement), basaltwapening en zelfhelend beton onderzocht. Deze zijn met aannemer Salverda en ARTIS uitgewerkt. Na laboratoriumonderzoek en een proef aquariumbak zijn de nieuwe betonnen aquariumbakken uitgewerkt. Naast traditioneel gewapend beton zijn enkele bakken met zelfhelend beton en basaltwapening uitgevoerd.
De renovatie van het ARTIS-Aquarium was een hele klus, helemaal omdat het een Rijksmonument is met unieke uitdagingen. Getest moest worden hoe het beton zou reageren op zout water, en het originele waterfilter, ontworpen door William Alfred Lloyd, moest in het ontwerp worden ingepast. Vóór de verbouwing moest voor de vissen een tijdelijk onderkomen worden gevonden – zij gingen naar andere dierentuinen, of naar een klein pop-up aquarium in ARTIS.
Na jarenlang plannen maken en ontwerpen uit te werken kreeg bbn een rol in het project. ARTIS vroeg bbn om het concept TO te toetsen en een voorstel voor de bouworganisatie en aanbesteding van de realisatie te maken.
Gedurende de toetsing van het DO maakten we samen met ARTIS en ontwerpers een inventarisatie van de kansen en risico’s. De specifieke onderdelen (grote aquaria en waterbehandeling) maakten het specifiek ten opzichte van de gangbare projecten, naast de restauratiewerkzaamheden. Het advies van bbn voor het bouwcontract, hoofdaanneming, werd overgenomen door ARTIS.
We maakten samen met ARTIS en het ontwerpteam een longlist van geschikte hoofdaannemers en uiteindelijk een shortlist. We organiseerden de aanbestedingsprocedure en het gunningsproces. Met ARTIS, Salverda Bouw en het bouwteam werd na de gunning het project verder uitgewerkt.
Na het contractproces waarin bbn een adviserende rol had is de uitvoering gestart. bbn verzorgde de directievoering en het toezicht op de bouw.
De bouwkundige oplevering is medio 2025 en de opening van het gerenoveerde aquarium is begin 2026 gepland.
Beeld: © ARTIS, Christiaan de Bruijne
