Een oudere in 2040

Tussen nu en 2040 moet de capaciteit aan verpleeghuisplaatsen voor met name dementie-gerelateerde zorg verdubbelen. Daarvoor moeten we met elkaar elf miljoen vierkante meter aan zorggebouwen gaan bouwen, zegt TNO. Voor twintig miljard euro moet dat kunnen. Of niet, maar dan moeten we andere oplossingen verzinnen. Het lijkt mij een goed idee daarmee alvast te beginnen, want die verdubbeling gaat er niet komen.

In december presenteerde TNO een nieuwe prognose van de capaciteitsontwikkeling in de verpleeghuiszorg met de bovenstaande getallen als belangrijkste uitkomst. Het gaat je duizelen als je het leest. Al jaren wordt voorspeld dat we rekening moeten houden met een explosieve groei van de vraag naar wonen en zorg voor mensen met dementie. Toch zijn de aantallen confronterend. Wat TNO presenteert is gebaseerd op de daadwerkelijk verleende zorg nu, op de demografische ontwikkeling en op gebrek aan beleid. Misschien is dat laatste wel een realistische aanname.

Bron: Prognose capaciteitsontwikkeling verpleeghuiszorg, TNO, 17 december 2019

Uiteindelijk is het niet de overheid die verpleeghuizen bouwt of zorg verleent. Dat doen de instellingen die er nu zijn, mogelijk aangevuld met nieuwe partijen op de markt. En het kan door de overheid gewenst zijn dat er veel wordt bijgebouwd, en de vraag kan er wel zijn, maar dat betekent niet dat deze organisaties die groei kunnen en gaan leveren. Al was het maar omdat ze niet aan de mensen kunnen komen die de zorg moeten gaan verlenen. Die vraag viel buiten de scope van TNO, maar is voor zorginstellingen vandaag al een dagelijkse zorg.

Anders denken
Er zijn ook andere denkrichtingen, en TNO noemt er een paar. De meest kansrijke, vanuit het perspectief van de zorginstelling, is ‘zorg dichtbij’. Hieronder vallen verschillende manieren om zorg te verlenen buiten het verpleeghuis. Volgens een verwijzing naar het SCP zou het wegvallen van wijkverpleging leiden tot meer vraag naar verpleeghuisplaatsen, dus – suggereert het rapport – zou verdubbeling van de wijkverpleging dan niet tot afname van die vraag?

Flexibele schil
Waar ik verder grote kansen zie is het combineren van intramurale zorgplaatsen met zorgwoningen waarbij een volledig pakket thuis (vpt) geleverd wordt. Door een ‘flexibele schil’ te bouwen rondom een woonzorgcentrum, kan vanuit dit centrum aan meer mensen zorg worden verleend. Ook als onze verwachtingen aan die zorg in de toekomst veranderen. Tegelijkertijd leidt dit ertoe dat het wonen voorrang heeft boven de zorg, wat essentieel is om de kwaliteit van leven van mensen met dementie te verbeteren. Ten derde, en misschien wel het belangrijkste, kan dit mensen met een zorgvraag verbinden met de wereld om hen heen.

Het is belangrijk dat er geen ouderen-enclave ontstaat, maar dat voldoende aandacht wordt besteed aan verbinding met de omliggende wijk en voorzieningen. Het moet de beste plek zijn om te wonen als je het niet meer alleen redt. Zorg is er, maar is niet allesbepalend. Mensen met een zware zorgvraag verdienen een plek waar ze prettig kunnen leven. Uiteindelijk gaat het niet om de grote getallen, maar om lieve mensen die we een fijn leven gunnen.

Peter Heijmen, projectmanager bbn adviseurs