Wim Verheul, installatie- en duurzaamheidadviseur bij bbn adviseurs, ontwikkelde de methode ‘Frisse Zorggebouwen’ om de kwaliteits- en duurzaamheidseisen van zorgorganisaties zoveel mogelijk te kunnen realiseren bij renovatie of nieuwbouw. In een serie blogs licht hij de methode toe. Deel 2: Bespaar tijd door vroegtijdig de juiste keuzes te maken.
“Zorgorganisaties hebben veelal hoge ambities voor duurzaamheid en binnenklimaatkwaliteit. Voor de renovatie of het vernieuwen van een zorggebouw is echter vaak een beperkt investeringsbedrag beschikbaar. Hoe ga je om met deze ‘spanning’ tussen beschikbaar budget en ambities? Door al vroeg in het ontwikkelproces de juiste keuzes te maken. De methode ‘Frisse zorggebouwen’ helpt hierbij. Vroegtijdig alle leden van het ontwerpteam betrekken bij de gesprekken met de opdrachtgever is een sleutel voor een succesvol Programma van Eisen.”
“In één gesprek met de opdrachtgever kunnen we inschatten of het beschikbare budget voldoende is voor het gewenste kwaliteitsniveau voor het binnenklimaat en duurzaamheid. Vaak is het budget onvoldoende, dan gaan we doorvragen. Moet de volledige oppervlakte van het gebouw echt vernieuwd worden of kan deels worden volstaan met renovatie? Kan secundaire ruimte effectief meervoudig worden ingezet. Zijn er op locatie mogelijkheden om natuur-inclusieve inpassingen te voorzien waardoor energieverbruik gereduceerd kan worden?”
“Ook kan er bij de gebouwmodellering vaak bespaard worden op de technische installaties. Ik merk dat architecten vaak vooral oog hebben voor een mooi visueel plaatje. Een slim ontwerp, bijvoorbeeld door aanpassingen in de oriëntatie van een gebouw, kan eraan bijdragen dat je minder installaties nodig hebt. Advies: probeer meer transparantie toe te passen op de noord- en oostgevel en minder transparantie op zuid- en westgevel. Een glazen gevel pal op het zuiden vergt meer koelingscapaciteit dan wanneer de glazen gevel op het noorden of oosten ligt. Dat vereist wel dat we als constructeurs en installatieadviseurs in een vroeg stadium meedenken met het ontwerp.”
“Het is belangrijk dat in het begin van een (her)ontwikkelingsfase een reëel beeld ontstaat van de verwachtingen over het kwaliteits- en duurzaamheidsniveau en de bijbehorende investering. Om een reële verwachting te scheppen, is integraal samenwerken onmisbaar. Met gezamenlijke ‘willenschap’ komen we tot het gewenste eindresultaat.”
Meer weten? Neem contact op met Wim Verheul: 06 – 51 85 20 14 of w.verheul@bbn.nl
Lees ook het vorige blog: Frisse Zorggebouwen
bbn ontwikkelde een rekenmodel om de CO2-uitstoot van de eigen bedrijfsvoering te reduceren. In dit blog gaan we dieper in op een specifiek onderdeel van het rekenmodel: het verminderen van de CO2 uitstoot van het wagenpark.
“Bij bbn was het wagenpark verantwoordelijk voor ruim zeventig procent van de CO2 uitstoot. We zijn aan de slag gegaan met reductie daarvan door over te stappen op elektrische auto’s. Een fossielvrij wagenpark in 2023, dat is de ambitie die bbn adviseurs in 2020 publiceerde. Op dit moment bestaat ons wagenpark voor ruim 72% uit elektrische auto’s. Van de vijf diesel- en twintig benzine auto’s die er nog zijn, worden er dit jaar elf vervangen door elektrische auto’s. De overige 14 fossiele auto’s worden in 2023 vervangen. Daarmee behalen we onze ambitie en daar zijn we trots op!”
“De menselijke factor is de grootste uitdaging bij de overstap naar elektrisch rijden. Mensen vinden het een goed idee, maar vragen zich af hoe dat gaat met opladen, vooral tijdens vakanties. En is elektrisch echt zo duurzaam, met die accu’s? Een elektrische auto heeft ook een hogere aanschafprijs en vereist dus hogere leasebudgetten. Die heeft bbn beschikbaar gesteld. Het scheelt dat brandstofkosten bij een fossiele auto hoger zijn. Per saldo komen de jaarlijkse kosten van een elektrische auto overeen met fossiele auto’s. Dit betekent dat bbn nagenoeg kostenneutraal de CO2-uitstoot met circa 70% verlaagt in de periode van 2019 tot 2023.”
“De helft van de collega’s was meteen enthousiast over elektrisch rijden, de andere helft niet. Om mensen te enthousiasmeren, heeft bbn de leasebudgetten verhoogd zodat er een ruime keuze uit auto’s was. En bij wie thuis een eigen laadpaal kan worden geplaatst, wordt deze door bbn betaald. Dit is een investering met twee voordelen: er hoeft niet in de buurt naar een laadpaal te worden gezocht en omdat het elektriciteitstarief thuis lager is, verdient de investering zich terug.”
“Uiteindelijk heeft de bezitter van een elektrische auto zelf ook voordeel. De bijtelling voor elektrische auto’s was in 2019 slechts 4 procent, waar die voor een fossiele auto 22 procent bedroeg. Door de overheidssubsidie voor de aanschaf van een elektrische auto, vielen de maandelijkse kosten van elektrisch rijden lager uit dan bij andere auto’s. Met de stijging van de bijtelling voor elektrische auto’s is het verschil wel kleiner geworden, maar de verwachting is dat de bijtelling voor de fossiele auto’s mee gaat stijgen.”
“Om de auto’s zoveel mogelijk met groene stroom op te laden, heeft bbn speciale ShellRecharge laadpassen beschikbaar gesteld. Naast de keuze voor een geleidelijke overstap naar elektrische auto’s kan je in ons rekenmodel ook kiezen om 100% groen te gaan laden. Sinds 2019 rijd ik zelf een elektrische auto. Uit ervaring weet ik dat je bij een langere reis van te voren goed moet nadenken waar je de auto oplaadt. Nu ik hieraan gewend ben, vind ik elektrisch rijden fantastisch!”
Meer weten hierover of wil je het rekenmodel CO2-neutraal zelf gaan gebruiken? Neem contact op met Fleur Ragetlie: f.ragetlie@bbn.nl of 06 – 13 52 58 23
Lees het eerste blog uit de serie: ‘Snel CO2 neutraal met nieuw rekenmodel’
Wim Verheul, installatie- en duurzaamheidsadviseur bij bbn adviseurs, ontwikkelde de methode ‘Frisse Zorggebouwen’ die ervoor zorgt dat de kwaliteits- en duurzaamheidseisen van zorgorganisaties als beheeraspect kunnen worden opgenomen. In een serie blogs licht hij de methode toe. Deel 1: Gebruik de methode ‘Frisse zorggebouwen’ voordat het Programma van Eisen voor renovatie of nieuwbouw wordt opgesteld.
“Waar kantoor- en schoolgebouwen duidelijke richtlijnen kennen voor een goed binnenklimaat, ontbreken deze vreemd genoeg voor zorggebouwen. De uitdaging bij het verduurzamen van zorggebouwen is het beperkte beschikbare investeringsbedrag (NHC) voor renovatie of nieuwbouw. Het investeringsbedrag is vaak onvoldoende om álle kwaliteitseisen en ambities van het zorgbestuur voor een goed binnenklimaat en voor duurzaamheid door te voeren. En dus moeten er keuzes worden gemaakt. De methode ‘Frisse zorggebouwen’ helpt de juiste keuzes te maken voordat een Programma van Eisen wordt opgesteld.”
“De methode geeft keuze mogelijkheden van drie kwaliteitsklassen voor het binnenklimaat: acceptabel, goed, zeer goed. En drie kwaliteitsklassen voor duurzaamheid: BENG, ENG en Nul op de Meter. Het unieke van deze methode is dat de keuze mogelijkheden worden gecombineerd met geprognotiseerde investeringskosten, onderhoudskosten en energiekosten.”
De Normatieve Huisvesting Component (NHC) is bedoeld om de kosten van vastgoed in de zorgsector te dekken. De bouwkosten zijn op dit moment wispelturig vanwege de coronapandemie en andere recente ontwikkelingen in de wereld. “Vaak kunnen daarom lang niet alle kwaliteits- en duurzame wensen worden doorgevoerd bij het beschikbare budget. Voordat er een Programma van Eisen is opgesteld gaan we in gesprek met de (zorg)opdrachtgever om te kijken waar de prioriteiten liggen om de plannen wel haalbaar te maken. Soms kan er worden bespaard door bouwkundig wel op ENG niveau te gaan zitten, maar op installaties te besparen door te kiezen voor BENG. Installaties moet je halverwege de levensduur van het gebouw gedeeltelijk vervangen vanwege de technische veroudering. Dan kan je ook op dat vervangingsmoment kiezen voor een hoger kwaliteits- en duurzaamheidsniveau.”
“Om ervoor te zorgen dat duurzame eisen daadwerkelijk in gebouwen worden doorgevoerd, moet duurzaamheid aan de beheeraspecten van de totale (her)ontwikkelingscyclus van een gebouw worden toegevoegd. GOTIK + D zeg maar. Helaas gebeurt het tegenwoordig vaak dat wanneer er een verschil zit tussen de geprognotiseerde investeringsprijs (NHC) en de aanbestedingsprijs, dat de duurzame maatregelen als eerste bezuinigingsoptie wegvallen.”
“Bij de methode ‘Frisse zorggebouwen’ hanteren we kostenkengetallen voor duurzame maatregelen die zijn gebaseerd op actuele aanbestedingsresultaten. Die kengetallen herijken we continu, aan de hand van de informatie die we ophalen uit aanbestedingen die we organiseren. Behalve op kosten, is het belangrijk tijdens het hele proces te blijven monitoren op het doorvoeren van duurzame maatregelen. Alleen op die manier krijgen bestuurders van zorgorganisaties het duurzame en frisse gebouw dat ze voor ogen hadden!”
Meer weten? Neem contact op met Wim Verheul: 06 – 51 85 20 14 of w.verheul@bbn.nl
Per 1 juli wordt Janieke Voerman afdelingsmanager Directievoering en Toezicht bij bbn adviseurs. Zij neemt de taken over van Reinier IJntema die deze rol sinds een jaar combineert met zijn functie als directeur van bbn, naast Arne Balvers.
Janieke Voerman werkt sinds 2019 als projectmanager bij bbn, daarvoor werkte ze bij een aannemer. “Ik heb grote affiniteit met het echte bouwen,” zegt Voerman, “daarom sprak de functie van afdelingsmanager Directievoering en Toezicht mij aan. Ik vind het ook leuk mensen te helpen zich verder te ontwikkelen, in die zin kan ik voor de twaalf mensen van de afdeling van betekenis zijn. Verder maak ik nu deel uit van de bbn bureauleiding en kan ik meedenken over de koers van bbn.”
De afgelopen maanden heeft Voerman onder meer door projectbezoeken kennisgemaakt met haar Directievoering en Toezicht collega’s. “Bij het nieuwe VU onderzoeksgebouw in Amsterdam vond ik het indrukwekkend om te zien hoe de kelder onder het gebouw trillingvrij is gemaakt. Ook andere projecten zoals de Galaxy Tower in Utrecht, het nieuwe stadhuis in Den Helder en de woningbouw in de Houthavens in Amsterdam zijn bijzondere projecten waar we vanuit bbn aan werken. In mijn nieuwe rol zal ik regelmatig projecten bezoeken. Ik vind het belangrijk verbinding te blijven houden met de collega’s die er werken en die door de aard van hun werk weinig op kantoor zijn.”
Als afdelingsmanager zorgt Voerman er samen met de sectormanagers voor dat de juiste mensen op de juiste projecten komen. Soms springen mensen van andere afdelingen bij. “Het is een uitdaging iedereen te matchen met het juiste project. Er is nu volop werk, we zijn zelfs op zoek naar nieuwe collega’s. Bij bbn maak ik deel uit van het team dat diversiteit binnen onze organisatie stimuleert. Vanuit mijn rol als afdelingsmanager kan ik daar nóg actiever aan bijdragen. Ik zou graag meer jongeren en vrouwen aantrekken voor deze afdeling. Mensen weten vaak niet hoe boeiend het werk van directievoerder of toezichthouder op de bouw is. Het is één van mijn doelen dat breder bekend te maken.”
Meer over Janieke Voerman en de afdeling Directievoering en Toezicht
Bekijk onze actuele vacatures via werken bij bbn
Om de CO2-uitstoot in onze eigen bedrijfsvoering tot nul te reduceren, ontwikkelde bbn een rekenmodel dat inzicht geeft in de uitstoot van onze bedrijfsvoering. Met dit inzicht zijn een aantal mogelijke maatregelen bedacht die op een grove manier toegepast kunnen worden om de CO2-uitstoot van een organisatie te reduceren. Dit model stellen we gratis ter beschikking aan organisaties die ook zo snel mogelijk CO2-neutraal willen worden.
Belangrijk om te vermelden is dat CO2-neutraal gaat over het vermijden van CO2-uitstoot als gevolg van je bedrijfsproces. Dat betekent dus gebruik + gebouwgebonden, maar ook mobiliteit. Bij een energieneutraal gebouw kijk je alleen naar het gebouwgebonden verbruik en zorg je dat dit duurzaam is opgewekt.
De eerste stap van het rekenmodel bestaat uit het inventariseren van de huidige CO2-uitstoot. Dit kan door de verbruiksgegevens van de gebouwen, de leaseauto’s en de ICT-apparatuur te verzamelen en verwerken. Door de uitstoot op jaarbasis in beeld te brengen, was meteen duidelijk waar bij ons de meeste winst te behalen viel.
De grootste boosdoeners zijn vaak het kantoorpand zelf en de zakelijke kilometers met de auto. Bij bbn was het wagenpark verantwoordelijk voor ruim zeventig procent van de CO2-uitstoot. We zijn meteen aan de slag gegaan met het reduceren daarvan door over te stappen op elektrische auto’s. Eind 2023 zijn al onze leaseauto’s elektrisch.
Een bestaand kantoorgebouw biedt talloze mogelijkheden voor duurzame verbeteringen: isoleren, energie opwekken, gas vervangen door een warmtepomp en luchtbehandelingskasten die beter kunnen worden ingezet.
Fleur Ragetlie, vastgoedadviseur en planeconoom bij bbn adviseurs
Elektrisch rijden is niet altijd even ‘groen’, elektriciteit moet tenslotte ook worden opgewekt. Soms gebeurt dat volledig groen door windmolens en zonnepanelen. Soms gebeurt dat ‘grijs’ en vaak is er sprake van een mix. Het rekenmodel gaat uit van een mix, dat is de gemiddelde manier van stroomopwekking in Nederland. In het rekenmodel kan je aangeven vanaf wanneer het wagenpark een eerste stap naar elektrisch rijden zal maken, waarna het rekenmodel dit binnen vijf jaar opschaalt naar 100% elektrisch rijden. Of dat je werknemers stimuleert om auto’s volledig ‘groen’ op te laden. Alle aangevinkte opties in het rekenmodel bepalen hoe snel de CO2-uitstoot van je bedrijfsvoering vermindert.
bbn heeft de ambitie om uiterlijk in 2025 een CO₂ positieve bedrijfsvoering te hebben. Hierin betrekken we ook al onze leveranciers waaronder de gebouweigenaren van onze kantoren. In Houten lukte het niet om ons huidige kantoor naar wens aan te pakken, daarom verhuizen we volgend jaar naar een CO2-neutraal kantoorgebouw een paar honderd meter verderop.
Een bestaand kantoorgebouw biedt talloze mogelijkheden voor duurzame verbeteringen: isoleren, energie opwekken, gas vervangen door een warmtepomp en luchtbehandelingskasten die beter kunnen worden ingezet. Alle opties staan in het rekenmodel. Het advies is om altijd eerst de vraag naar energie te verminderen, bijvoorbeeld door betere isolatie, of een luchtbehandelingskast met warmteterugwinning. Daarna kan je de mogelijkheden bekijken om van het gas af te gaan door middel van een warmtepomp of door zelf energie op te wekken: met zonnepanelen of windmolens. Het beetje CO2-uitstoot dat daarna overblijft kan je compenseren. Het rekenmodel bevat verschillende opties hiervoor.
Via gebruikte apparatuur, zoals ICT-apparaten, kan de CO2-uitstoot ten slotte ook omlaag. Vooral bij de productie van laptops en computers komt veel CO₂ vrij. Daarom hebben we gekeken naar manieren om apparatuur zo lang mogelijk te blijven gebruiken. In het model kan je aangeven of je apparatuur een tweede leven wilt geven of bijvoorbeeld onderdelen laat recyclen. Ook bestaat de optie alleen apparatuur aan te schaffen waarvan de CO2-uitstoot vooraf is gecompenseerd.
Met behulp van dit rekenmodel lukt het bbn om in 2025 volledig CO2-neutraal te zijn. We hopen met dit voorbeeld andere organisaties te inspireren ook stappen te zetten naar een CO2-neutrale bedrijfsvoering!
Meer weten hierover of wil je dit rekenmodel zelf gaan gebruiken? Neem contact op met Casper La Grouw 06 10 90 73 87
In Nederland moeten er honderdduizenden nieuwe woningen worden gebouwd en tegelijkertijd ambitieuze klimaatdoelstellingen worden gehaald. En dat allemaal terwijl bouwmateriaal schaars is, net als personeel. Deze uitdagingen vereisen innovaties in het hele bouwproces. Tijdens de door bbn adviseurs georganiseerde bijeenkomst ‘Innovaties voor een betere leefomgeving’ op donderdag 2 juni in theater Zuidplein in Rotterdam, werd duidelijk welke innovaties een oplossing kunnen bieden.
Industrieel bouwen is één van die oplossingen. De Van Wijnen fabriek in Heerenveen kan jaarlijks ruim vierduizend mooie, betaalbare en duurzame woningen produceren. ‘Denk aan koopwoningen van twee tot drie ton,’ zegt Peter Hutten, CEO van Van Wijnen. ‘Die woningen zijn van beton, maar de CO2 uitstoot daarvan hebben we al met 60% gereduceerd. En uiteindelijk kunnen we CO2 neutraal beton produceren.’
Wat Joost Lauppe van Lüning – Ingenieurs in houtconstructies betreft, kunnen er veel meer woningen van hout gebouwd worden. Dat materiaal is volop voorhanden en zorgt voor een drastisch lagere CO2 uitstoot. Met de technieken toegepast bij het voorbeeldproject van The Natural Pavilion op de Floriade laat Lauppe de mogelijkheden zien om houtbouw op grote schaal toe te passen. Op basis van deze technieken ontwikkelde een consortium van bedrijven het nieuwe woningbouwlabel ‘bast’ dat grootschalige houtbouw wil stimuleren.
Marianne Timmer, conceptontwikkelaar bij bbn adviseurs, toont alvast de collectie ontwerpen voor appartementengebouwen: bast origineel, bast bamboo, bast printed en bast mixed. Timmer: ‘Het systeem is zeer flexibel; je kunt er bijvoorbeeld verschillende typen bouwblokken mee maken en tot een hoogte van 70-80 meter bouwen. Iedere architect kan met dit systeem aan de slag. De getoonde ontwerpen laten zien wat er allemaal mogelijk is.’
Jerker Hägglund van Spacemaker, een Autodesk-product, laat ten slotte zien hoe kunstmatige intelligentie en geavanceerde analyse zorgt voor innovaties in de beginfase van een ontwerpproces. Daglicht, geluid, wind, de hoogte van de gebouwen en het aantal parkeerplaatsen, eindeloos veel aspecten worden in de 3D ontwerpmethode van Spacemaker op elkaar afgestemd om efficiënt en effectief te bouwen aan de meest aangename leefomgeving. Spacemaker werkt al samen met ontwikkelaars en gemeenten in Scandinavische landen en verwacht binnenkort meer architecten, stedenbouwkundigen, ontwikkelaars en gemeenten in Nederland te kunnen helpen bij het ontwerpproces van nieuwe woonomgevingen. Vaak is het een tijdrovend proces om alle benodigde informatie daarvoor te achterhalen. Hägglund: “De kracht van Spacemaker is dat alle informatie direct beschikbaar is. Dat maakt het mogelijk een project met een paar drukken op de knop te beginnen en sneller tot de beste beslissing te komen.”
Bekijk hier de inspiratiebijeenkomst.
De bijeenkomst begint met een kort optreden van Xclusiv, een Rotterdams dansgezelschap voor urban dance.
De gemeente Wageningen heeft adviesbureau Drijver en Partners gevraagd een scenario-onderzoek te doen voor zwembad De Bongerd.
Het onderzoek betreft drie mogelijke scenario’s:
bbn adviseurs is door Drijver en Partners bij dit project gevraagd te ondersteunen op het gebied van: bouwkostenmanagement, installatiemanagement, verduurzamen.
Vrijdag 8 april heeft Wind Design & Build de Sporthallen Diemen opgeleverd aan Jeroen Klaasse, wethouder sport bij de gemeente Diemen.
De nieuwe, energieneutrale sporthal wordt door de kantine verbonden met de bestaande sporthal die nu ook is gerenoveerd en verduurzaamd tot bijna energieneutraal. De sedum daken dragen bij aan klimaatadaptatie en biodiversiteit. De gerenoveerde en de nieuwe hal worden verbonden door de kantine. Dit zorgt voor verbinding, niet alleen tussen de nieuwe en de bestaande sporthal, maar ook tussen jong en oud, sporters en buurtgenoten, de sport binnen en het speelplein buiten. Een deel van de kantine is multifunctioneel te gebruiken en bijvoorbeeld af te scheiden bij gebruik als BSO.
“Gemeente Diemen wilde behouden wat goed was en aanvullen wat nodig was, zowel qua capaciteit als qua duurzaamheid,” zegt Bas Fukken, projectmanager vanuit bbn. “Ik denk dat we daar goed in geslaagd zijn. Zelf ben ik erg blij met de verbinding tussen de horeca en het speelplein, zo kan het gebouw ook een buurtfunctie voor niet-sportende buurtbewoners vervullen.”
bbn adviseurs was namens gemeente Diemen bij dit project verantwoordelijk voor projectmanagement, bouwkostenmanagement, aanbesteding UAV-gc en Systeem Gericht Contractbeheer.
In een interview met New Business Radio vertelt bbn-directeur Arne Balvers over de duurzame bedrijfsvoering van bbn én over hoe bbn opdrachtgevers uitdaagt duurzamer te worden dan verwacht.
Luister via onderstaande link naar wat Arne vertelt over onder meer het bouwen met biobased materialen bij The Natural Pavilion op de Floriade, over proefopstellingen met duurzaam beton bij de renovatie van het ARTIS Aquarium en over het tegengaan van hittestress in steden.
Duurzaamheid in de bouw- en vastgoedwereld | New Business Radio
Als duurzaamheidsadviseur bij bbn ziet Ivana Radaković dat gemeenten vaak wel middelen reserveren voor onderhoud, maar dat ze onvoldoende rekening houden met de extra middelen die nodig zijn voor verduurzaming. Het combineren van onderhoud en verduurzamingsmaatregelen biedt financiële voordelen, het vraagt alleen om een andere manier van denken. En dat is precies waar Radaković bij kan helpen. ‘Als vervanging van het dak op de planning staat, adviseren we meteen te kijken naar de mogelijkheden voor na-isolatie en zonnepanelen.’
Radaković is onder meer betrokken bij het maken van een routekaart naar CO2-neutraal in 2050 voor de gemeente Vlaardingen. ‘Wij hebben een plan van aanpak gemaakt dat aansluit bij de sectorale routekaart van de VNG. Het begint met het vaststellen van welke gebouwen tot de kernportefeuille behoren. Door naar verschillende aspecten te kijken, kan de duurzaamheidspotentie van de gebouwen worden bepaald.’
Lees het volledige interview over verduurzamen, circulair bouwen en klimaatadaptatie bij maatschappelijk vastgoed in dit artikel in Vastgoedsturing.