De factoren die zorgen voor de huidige hoge bouwprijzen zijn nog steeds aanwezig, maar onze verwachting is dat dit niet lang meer aanhoudt. Door de stijgende bouwkosten en de stijgende rente komt de haalbaarheid van bouwprojecten onder druk te staan.
Dit is terug te zien in de afgegeven bouwvergunningen. De verwachting is dan ook dat de werkvoorraad de komende periode gaat afnemen. Toch is er ook nog steeds sprake van een krapte op de arbeidsmarkt. De FNV heeft aangegeven weer in te zetten op hoge loonstijgingen wanneer er nieuwe cao-onderhandelingen zijn.
Lees ook het artikel over Schools by Circlewood, een bedrijf dat zich toelegt op biobased en duurzame scholenbouw met het HoutKern Bouwconcept. De gemeente Amsterdam heeft een innovatieve aanbestedingsmethode geïntroduceerd, het Innovatiepartnerschap Schoolgebouwen (IPS) waarbij Circlewood één van de gekozen partijen is.
Download hier ons Visiedocument Marktontwikkelingen Bouwkosten.
Het bouwteam wordt vaak geopperd als een interessante samenwerkingsvorm tussen opdrachtgever en aannemer. De uitvoeringskennis van de aannemer wordt al in een vroeg stadium in het bouwproject gebracht. Maar wat is een bouwteam nu precies? En hoe verhoudt het zich tot het aanbestedingsrecht waar overheden mee te maken hebben?
Jurist Johan Stoel van bbn geeft in deze whitepaper belangrijke antwoorden en helpt de Babylonische spraakverwarring voorkomen.
Het bouwteam wordt vaak geopperd als een interessante samenwerkingsvorm tussen opdrachtgever en aannemer. De uitvoeringskennis van de aannemer wordt al in een vroeg stadium in het bouwproject gebracht. Maar wat is een bouwteam nu precies? En hoe verhoudt het zich tot het aanbestedingsrecht waar overheden mee te maken hebben?
Jurist Johan Stoel van bbn geeft in deze whitepaper belangrijke antwoorden en helpt de Babylonische spraakverwarring voorkomen.
Download onze whitepaper via onderstaande link.
Op 22 november is de Stikstof Risicoscan door bbn gelanceerd. Deze risicoscan dient als een beheersmaatregel om vertragingen en kostbare aanpassingen tijdens vergunningsaanvragen te voorkomen. Vandaag de dag leidden te hoge stikstofuitstootwaarden (mol/hectare/jaar) in veel gevallen tot projectvertragingen. Dit komt vaak doordat er bij programma- en ontwerpkeuzes geen rekening is gehouden met de stikstofdepositie. Nu is het mogelijk om in de beginfase van een project de verwachte stikstofdepositie voor zowel de realisatie- als gebruiksfase te bepalen.
bbn heeft inmiddels verschillende Risicoscans uitgevoerd voor diverse opdrachtgevers en vastgoedtypes. Binnenkort delen we onze ervaringen en de bewezen bruikbaarheid van de Stikstof Risicoscan. Wilt u op de hoogte blijven? Laat het ons weten via info@bbn.nl.
Meer weten? Download onze flyer via onderstaande link.
Op 17 oktober vierde MRP met alle betrokken partijen symbolisch de start van de bouw van MIX Amsterdam. Op de locatie van het oude stadsdeelkantoor in Stadscentrum Osdorpplein wordt een kleurrijke mix van woningen, commerciële ruimtes en de openbare bibliotheek van Amsterdam gerealiseerd.
MIX Amsterdam is de 3e fase van MRP’s gebiedsontwikkeling in Stadscentrum Osdorpplein en krijgt 528 huurappartementen, waarvan 162 sociale huurwoningen voor Ymere, 285 appartementen zijn verkocht aan Union Investment. Naast de woningen bevat MIX Amsterdam ongeveer 4000 m² commerciële ruimten, auto- en fietsenstallingen en het kunst- en cultuurcentrum “Het Verhalenhuis”. Kijk hier naar de video.
MIX Amsterdam – een mixed-use ontwikkeling
MIX Amsterdam is ontwikkeld volgens de visie van MRP op het bouwen van duurzame wijken. Door slimme keuzes te maken en innovatie toe te passen wordt de impact van de gebouwde omgeving geminimaliseerd en de leefbaarheid voor de mensen vergroot. De groene binnentuin is openbaar toegankelijk en stimuleert interactie tussen de mensen.
Daarnaast draagt de groene binnentuin bij aan de klimaatbestendigheid en biodiversiteit van de wijk. Ook bij de afwerking van de appartementen worden duurzame keuzes gemaakt en worden de appartementen voorzien van een duurzame high end keuken en sanitair. De openbare fietsenstalling biedt plaats aan ruim 400 fietsen onder het Verhalenhuis en er komen 382 nieuwe parkeerplaatsen in de openbare parkeergarage, die in directe open verbinding staat met de al gerealiseerde openbare parkeergarage Parking Nieuw West van MRP.
Op de begane grond komen winkels, kantoren en het kunst- en cultuurcentrum het Verhalenhuis. Het Verhalenhuis is een samenwerking tussen de Openbare Bibliotheek Amsterdam, El Hizjra (centrum voor Arabische kunst en cultuur), radiozender FunX en Oxville Cinema. Het Verhalenhuis krijgt een breed en actief programma voor de buurt en wordt een open en toegankelijke ontmoetingsplek.
bbn heeft een prominente rol bij dit project. We zijn verantwoordelijk voor bouwkostenmanagement, beginnend bij het schetsontwerp en doorlopend tot het technisch ontwerp. Daarnaast bieden we advies over bouwlogistiek, bouwmethode en bouwplaatsinrichting. Ook leveren we begeleiding en advies voor zowel de aanbesteding van het inmiddels al uitgevoerde bouwrijp maken van het terrein inclusief de sloop van de bestaande gebouwen. Daarnaast ook voor de nieuwbouw die nog gerealiseerd moet worden.
Ook hebben we de meetcertificaten op basis van de NEN2580 opgesteld. Onze bouwkostenmanagers, projectmanagers en juristen hebben nauw samengewerkt om in de ontwerpfase een innovatieve aanbestedingsprocedure te ontwikkelen voor de selectie van een modulaire bouwaannemer. Uiteindelijk is in verband met de onvoldoende beschikbare (modulaire) productie capaciteit gekozen voor een meer traditionele bouwmethode.
Het transformeren van een bestaand kantoorgebouw naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale huisvesting vereist zorgvuldige planning en geduld. In dit artikel wordt beschreven hoe een kantoorgebouw, bestaande uit drie delen, stapsgewijs wordt vernieuwd met aandacht voor duurzaamheid en milieuvriendelijke materialen. Het proces omvat onder andere het verplaatsen van vleermuizen, het slopen van een deel van het gebouw, het vervangen en verduurzamen van gevels, en het realiseren van een interieurontwerp dat past bij de duurzame ambities van het project.
Om te voldoen aan de eisen van het behoud van natuurlijke habitat, werden diverse vleermuiskasten in de omgeving geplaatst, zodat de vleermuizen de tijd kregen om te verhuizen. Vervolgens werd het oude middendeel van het kantoorgebouw volledig gesloopt. Het linker- en rechterdeel van het gebouw worden alleen vernieuwd, waarbij de gevels volledig worden vervangen en verduurzaamd. Na de sloopwerkzaamheden is een nieuwe houten constructie gerealiseerd. Momenteel worden het linker- en middengedeelte van het gebouw intensief verbouwd. De contouren van het vernieuwde gebouw worden steeds duidelijker zichtbaar, waarmee de transformatie vorm begint te krijgen.
Voor het inbouwpakket, dat na de afronding van het casco wordt gerealiseerd, is samengewerkt met een interieurarchitect. Het ontwerp omvat de indeling, afwerking, installaties en verlichting van de nieuwe huisvesting. Hierbij wordt rekening gehouden met de duurzame ambitie van het project en wordt gestreefd naar een zo klein mogelijke milieu-impact van de inbouwelementen.
Duurzaamheid in het inbouwpakket
Om de duurzaamheidsdoelen te behalen, wordt er gestreefd naar het minimaliseren van nieuwe materialen. De bestaande betonwanden en -plafonds blijven behouden en worden voorzien van akoestische absorptie. Binnenwanden en glazen puien worden hergebruikt uit een slooppand elders. De vloerafwerking bestaat deels uit geopolymeerbeton en deels uit hergebruikt hout. Alle overige materialen die worden toegevoegd zijn biobased en dragen bij aan een gezond binnenklimaat.
Verlichting en de toevoeging van planten spelen tevens een belangrijke rol bij het realiseren van de duurzame ambities in het inbouwpakket, waarbij energiezuinige verlichting wordt gebruikt en verschillende planten worden toegevoegd om een groene en gezonde werkomgeving te creëren.
De contouren worden zichtbaar
De transformatie van een bestaand kantoorgebouw naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale huisvesting vereist geduld, planning en aandacht voor duurzaamheid. Door vleermuizen te verplaatsen, delen van het gebouw te slopen en gevels te vernieuwen, worden de contouren van het vernieuwde gebouw zichtbaar. Het inbouwpakket wordt ontworpen met oog voor duurzaamheid, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van hergebruikte en milieuvriendelijke materialen. Met energiezuinige verlichting en de toevoeging van planten wordt de duurzame ambitie van het project ook in het interieur gerealiseerd. Zo wordt het kantoorgebouw getransformeerd tot een moderne, CO2-neutrale en gezonde werkomgeving.
ABN AMRO, Edge en BAM Bouw en Techniek gaven op 6 september het officiële startsein voor de bouwfase van de nieuwe thuisbasis van ABN AMRO aan de Foppingadreef in Amsterdam Zuidoost. Het kantoor uit de jaren tachtig wordt herontwikkeld tot een Paris Proof gebouw en op een circulaire manier gerenoveerd en ingericht. De ingebruikname vindt naar verwachting in 2027 plaats.
De herontwikkelingsplannen voor het ruim 100.000 m2 grote gebouw sluiten aan bij de duurzame visie en purpose van ABN AMRO en zijn ontworpen in samenwerking met vastgoedontwikkelaar Edge en de oorspronkelijke architect van het gebouw Broekbakema. Het kantoor, dat gerealiseerd gaat worden door BAM Bouw en Techniek, biedt straks ruimte aan zo’n 11.000 werknemers en krijgt ook een sociaal-maatschappelijke functie.
ABN AMRO heeft de ambitie gesteld dat in 2030 alle eigen kantoren voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs. In lijn met deze ambitie is het doel van deze herontwikkeling juist om het bestaande pand aan de Foppingadreef te vernieuwen, uit te breiden en Paris Proof te verduurzamen, in plaats van te kiezen voor nieuwbouw. Zo wordt 70.000 m2 van het pand hergebruikt, en krijgen veel van de materialen die bij de sloop vrijkomen een nieuwe bestemming. Daarnaast wordt in plaats van beton, gebruik gemaakt van hout voor de hoofddraagconstructie van circa 30.000 m2 nieuwe kantoorvloeren. Op het dak en de gevel van het complex komt 10.500 m2 zonnepanelen, waardoor het energieverbruik aanzienlijk wordt verminderd ten opzichte van het bestaande gebouw. Circulaire principes worden in elke fase van de herontwikkeling geïntegreerd. Als gevolg van onder andere deze keuzes zal in ieder geval een BREAAM Excellent duurzaamheidscertificering worden toegekend.
Het nieuwe kantoor wordt een inspirerende werk- en ontmoetingsplek, die niet alleen beter is voor het klimaat maar ook voor de directe leefomgeving. De Foppingadreef ligt in Amsterdam Zuidoost, een wijk met veel sociale ongelijkheid. ABN AMRO heeft daarom de handen ineengeslagen met de gemeente Amsterdam, partners, (buurt)organisaties en bewoners om een maatschappelijke bijdrage te leveren en heeft daarvoor eind 2021 al een convenant afgesloten.
bbn heeft voor dit project het bouwkostenmanagement gedaan. Lees hier meer.
In Amsterdam Zuidoost gaat een bijzonder project van start dat de toekomst van bouw en duurzaamheid belichaamt. ABN AMRO, in samenwerking met EDGE en BAM Bouw en Techniek, heeft het officiële startsein gegeven voor de transformatie van hun kantoor aan de Foppingadreef. Dit gebouw uit de jaren tachtig zal worden omgevormd tot een ‘Paris Proof’ pand en op een circulaire wijze gerenoveerd en ingericht, met de verwachte ingebruikname in 2027.
Het project omvat een indrukwekkend programma van 107.000 vierkante meter, met ruimte voor ongeveer 11.000 medewerkers en een toegevoegde sociaal-maatschappelijke functie. Wat dit project echt bijzonder maakt, zijn de duurzaamheidsaspecten. Het wordt een inspirerende werk- en ontmoetingsplek, die niet alleen goed is voor het klimaat, maar ook voor de lokale gemeenschap.
De herontwikkelingsplannen sluiten naadloos aan bij de duurzame visie en doelstellingen van ABN AMRO, en zijn ontworpen in samenwerking met vastgoedontwikkelaar EDGE en de oorspronkelijke architect van het gebouw, Broek Bakema. Dit project belichaamt de principes van circulair bouwen en hergebruik van materialen, wat cruciaal is voor het verminderen van de ecologische voetafdruk.
Een opmerkelijke mijlpaal is de samenwerking tussen ABN AMRO en de gemeente Amsterdam, partners, buurtorganisaties en bewoners om een maatschappelijke bijdrage te leveren. In 2021 werd al een convenant gesloten om de sociale ongelijkheid in Amsterdam Zuidoost aan te pakken.
Dit project belooft niet alleen een duurzame en moderne werkplek te worden voor ABN AMRO-medewerkers, maar ook een bron van inspiratie voor de hele bouwsector. Het laat zien dat duurzaamheid, circulair bouwen en sociale betrokkenheid hand in hand kunnen gaan in de bouwprojecten van de toekomst. We kijken uit naar de voltooiing ervan in 2027 en hopen dat dit project anderen zal inspireren om soortgelijke duurzame initiatieven te ontplooien. bbn is voor dit project verantwoordelijk voor het bouwkostenmanagement.
Na 30 jaar gaat bbn adviseurs verhuizen. Reden? De duurzame ambities zijn leidend in zowel bedrijfsvoering als advisering. Al sinds 2018 zet bbn adviseurs alles op alles voor een 100% CO2-neutrale bedrijfsvoering in 2024. Mobiliteit, huisvesting en ICT zijn de grootste CO2-posten. We rijden eind 2023 100% elektrisch met duurzame energie, verduurzamen de ICT en huren alleen nog maar CO2-neutrale kantoren. Het hoofdkantoor in Houten gaat om die reden verhuizen.
Voor bbn was dit een gewaagde stap, de huur opzeggen zonder een CO2-neutraal alternatief. Maar ambitie ging boven onzekerheid. De zoektocht bracht ons naar onder andere Utrecht, Zeist en Ede. Veel kantoren predikten heel duurzaam te zijn of te willen worden. Maar CO2-neutraal bleek keer op keer een te hoge ambitie. Daarom was bbn bereid om zelf haar nek uit te steken. Directeur Arne Balvers: ‘Het viel tegen hoe weinig keuze er was aan CO2-neutrale kantoren, eigenlijk zijn we ze niet tegengekomen. Het alternatief is dan zelf je verantwoordelijkheid te nemen. Daar is een mooie samenwerking uit ontstaan.’
Via makelaar Ans de Wijn kwam een kantoorpand schuin tegenover de huidige locatie in beeld. Hier gaat bbn nu samen met de eigenaar Arjen Maatje een kantoor uit de jaren 90 geheel opwaarderen naar CO2-neutraal met tal van aanvullende duurzame ambities. Ecologische versterking van de locatie, maximale inzet op circulaire en biobased materialen zoals een houtconstructie voor de uitbreiding van het kantoor.
Arne Balvers: ‘Om onze ambities waar te maken stoppen we als organisatie veel tijd en energie in dit proces. Het vraagt continu aandacht om het maximale resultaat te bereiken. Duidelijk een ander traject dan een huurcontract tekenen en wachten tot de verhuizing kan beginnen.’
Het interieurontwerp van Odette Ex (o.a. Triodos Bank) wordt biobased, circulair en met veel hergebruikte materialen uit slooppanden, samengebracht in een groene sfeer. Voorbeelden zijn riet als wandbekleding, leemstuc, hergebruikte vloeren en puien, cementvrije dekvloeren en circulaire akoestische wand- en plafondbekleding. Binnenkort vertellen we meer over onze ervaring uit dit traject.
Arne Balvers: ‘Dit traject heeft ons weer eens bevestigd dat je alleen het maximale resultaat behaalt als iedereen vanuit dezelfde mindset handelt. De parallel met onze rol als adviseur en regisseur van vastgoedprojecten is herkenbaar. Ook daar zullen wij altijd onze projectpartners uitdagen op de mogelijkheden in het project. We zijn trots op de stappen die daarin we als organisatie intern en extern zetten.’
De factoren die zorgen voor de huidige hoge bouwprijzen zijn nog steeds aanwezig, maar onze verwachting is dat dit niet lang meer aanhoudt. Door de stijgende bouwkosten en de stijgende (hypotheek)-rente komt de haalbaarheid van bouwprojecten onder druk te staan.
Dit is terug te zien in de afgegeven bouwvergunningen. De verwachting is dan ook dat de werkvoorraad de komende periode gaat afnemen. Toch is er nog steeds sprake van een krapte op de arbeidsmarkt. De FNV heeft aangegeven weer in te zetten op hoge loonstijgingen wanneer er nieuwe CAO onderhandelingen zijn.
Lees ook het interview met Renoir Hooft, bouwkostenmanager bij bbn en expert op het gebied van MilieuPrestatie Gebouwen (MPG). De MPG is een belangrijke maatstaf voor de duurzaamheid van een gebouw, waarbij de milieubelasting van materialen wordt beoordeeld. Het integreren van kostenraming, MPG-berekening en CO2-uitstoot van materialen stelt ontwerpprocessen in staat om te sturen op kwaliteit, kosten, milieubelasting en restwaarde, wat bijdraagt aan duurzame investeringen.
Download hier het Visiedocument, juni 2023.