Onze sector staat voor grote uitdagingen door het Parijs Klimaatakkoord. Embodied carbon (materiaalgebonden CO2) is één van onze belangrijkste opgaven. Om aan het label ‘Paris Proof’ te voldoen, moeten we onze ontwerpbenadering radicaal herzien.
Slim bouwen
CO2 en budget vormen hierbij een zorgvuldig te leggen puzzel. De wil is er vaak, de budgetten zijn echter niet oneindig. De kennis over de CO2-impact van biobased materialen zoals hout, is beschikbaar. Ook op het gebied van traditionele materialen als beton, staal en aluminium zien we positieve ontwikkelingen. Paris Proof bouwen kun je duur doen, maar het kan ook slim. Gezien de macro-economische situatie is het belangrijker dan ooit dat elke euro goed besteed wordt.
Integrale aanpak
Door verder te kijken dan alleen bouwkosten en ook de milieu-impact van een bouwproject inzichtelijk te maken, kunnen we enorme vooruitgang boeken in ontwerpprocessen. Dat vereist echter een integrale aanpak waarbij duurzaamheid vanaf het allereerste ontwerpmoment wordt meegenomen. Door gebruik te maken van materiaal- én financiële kennis, databases gekoppeld aan AI en onderzoek naar goede ontwerpuitgangspunten pakken ik en mijn collega’s bij bbn onze verantwoordelijkheid.
Voor echte verandering is samenwerking nodig, met ontwerpers, opdrachtgevers, bouwers, met jou! Laten we ambities stellen, waarmaken en met trots gebouwen opleveren die werkelijk beter zijn dan we gewend waren. Sluit jij je aan?
Dion Verheij
Team Verder kijkers
PI59 – vernoemd naar Prinses Irene – is een van de oudste gebouwen op de Zuidas. Het heeft een iconische gedaanteverandering ondergaan, van een betonnen constructie uit de jaren ’70 tot een hedendaags kantoor in het kloppende hart van de Zuidas. Na een relatief korte sloop- en bouwfase van minder dan twee jaar is het gereed voor een nieuw hoofdstuk: PI59 wordt binnenkort het nieuwe hoofdkwartier van Philips.
De herontwikkeling van PI59 heeft duurzaamheid als centraal thema. Het ontwerp is gebaseerd op vooruitstrevende normen zoals BREEAM, WiredScore, RE\DEFINE en Net Zero Carbon die de doelstellingen van het Parijs Klimaatakkoord omarmen. Een aanzienlijk deel van de bestaande structuur is behouden en er is gebruik gemaakt van materialen met een lage CO2-uitstoot. PI59 loopt voor op de doelen van het Parijs Akkoord voor 2030 wat betreft embodied carbon. Het energiebeheersysteem van PI59 draagt bij aan het bijna voldoen aan de operationele koolstofdoelen van het Parijs Akkoord voor 2050,
Bij voltooiing wordt PI59 bekroond met een BREEAM-NL Excellent certificaat. bbn heeft vanaf het begin van de realisatie een leidende rol gespeeld in het project, met verantwoordelijkheid voor directievoering en NEN2580-metingen.
PI59 – genoemd naar Prinses Irene – is een van de oudste gebouwen op de Zuidas, samen met omliggende gebouwen als het Parnascomplex (1975) en het Atrium (1972. Vanaf de jaren ’70 tot nu heeft het gebouw verschillende prestigieuze bedrijven als huurder gehad. In 2003 was het zelfs enige tijd in gebruik als school. Nu is het echter weer in gebruik als kantoor.
Net zoals het gebouw zelf een iconische metamorfose heeft ondergaan; ooit een betonnen structuur uit de jaren 1970, is nu getransformeerd in een open en modern boetiekkantoor gelegen in het hart van de Zuidas.
Na een relatief korte sloop- en bouwperiode van minder dan twee jaar is het gebouw nu klaar voor zijn nieuwe hoofdstuk: PI59 wordt binnenkort het nieuwe hoofdkantoor van Philips.
In dit proces zijn bestaande functionele en ruimtelijke kwaliteiten, die verborgen waren achter een zeer gesloten gevel, onthuld en verbeterd. Nu presenteert PI59 zich als een transparant en elegant kantoor, met eerbetoon aan het vroegere brutalistische architectonische DNA.
Hergebruik van het skelet, een slimme benadering van materiaalgebruik en maximale energie-efficiëntie hebben geresulteerd in een zeer duurzame en toekomstbestendige herontwikkeling.
bbn heeft vanaf het begin een leidende rol gespeeld in het project, met verantwoordelijkheid voor directievoering en NEN2580-metingen.
Foto’s: Aiste Rakauskaite
Op 21 mei organiseert bbn een dag vol inzichten en interactie tijdens de Architecten Bijeenkomst over: Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde, gehouden in de Stadsschouwburg Utrecht.
Om de klimaatdoelen te halen en opwarming van de aarde tegen te gaan moeten we alle zeilen bijzetten. In de bouwsector hebben we al stappen gezet om het operationele energieverbruik, en de emissies die hiermee gepaard gaan, omlaag te krijgen. Het aandeel van de materiaalgebonden emissies wordt hierdoor alleen maar groter. Daarmee wordt het ook steeds belangrijker om deze te reduceren.
Het nemen van maatregelen om deze emissies te verlagen zijn onlosmaakbaar verbonden met financiën. Het inzichtelijk maken van zowel geld als milieu-impact maakt het mogelijk om keuzes te maken. Het beschikbaar maken van financiële middelen aan de voorkant als gevolg van een hogere restwaarde draagt bij aan het behalen van de duurzaamheidsdoelen.
Programma Architecten Bijeenkomst:
10.00 – 10.30 uur Ontvangst
10.30 – 12.00 uur Sturen op kosten en milieu-impact
12.00 – 12.30 uur Lunch
12.30 – 14.00 uur Restwaarde Index (RWI) voor circulaire gebouwen
14.00 – 15.00 uur Napraten
Locatie:
Stadsschouwburg Utrecht
Lucasbolwerk 24 | 3512 EJ | Utrecht
Sessie 1: Sturen op kosten en milieu-impact
We duiken in de uitdagingen van de Nederlandse vastgoedsector in het realiseren van een Paris Proof toekomst en hoe dit zich verhoudt de verlaging van de milieu-impact door bewuste ontwerp- en materiaalkeuzes.
Sprekers: Renoir Hooft, Bouwkostenmanager & milieu-impact specialist en Casper La Grouw, adviseur duurzaamheid bij bbn
Meer weten over sturen op kosten en milieu-impact? Klik hier.
Sessie 2: Restwaarde Index (RWI) voor circulaire gebouwen
We focussen op de groeiende norm en noodzaak van circulair bouwen en het meetbaar maken van het restwaarde potentieel van een gebouw met de RWI.
Sprekers: Erik Jansen en Erwin Aleman, Bouwkostenmanagers bij bbn & restwaarde specialisten
Meer weten over de restwaarde index? Klik hier.
We kijken ernaar uit u te ontvangen. Inschrijven kan via het inschrijfformulier hieronder.
Ook dit jaar laten we je graag zien hoe we onze ambities in 2023 hebben
omgezet in actie. Dit jaarverslag is niet zomaar een hoop papierwerk. Het is onze
manier om je een inkijk te geven in wat we bij bbn doen om de wereld een beetje
beter te maken. Het is de ambitie waar we als bbn’ers ons bed voor uit komen.
Spoiler alert: van een rustig 2023 was bij ons geen sprake!
Van het verminderen van onze CO₂-uitstoot tot het omarmen van gerecyclede
materialen en circulariteit, we hebben ons best gedaan om groen te gaan zonder
er saai uit te zien. Want laten we eerlijk zijn, duurzaamheid is zoveel meer dan
technische oplossingen. Voor ons is het een reis waar we jaren geleden mee
zijn begonnen. Dit is inmiddels ons vierde jaarverslag en we hebben bijna een
CO₂-neutrale bedrijfsvoering bereikt. Daarom focussen we nu volledig op het
verkleinen van onze impact in projecten.
Dank aan al onze medewerkers, (project)partners en opdrachtgevers, die we
heel hard nodig hebben op onze reis, en aan hen die deze duurzaamheidsreis
met ons delen. Samen streven we naar een duurzame toekomst, naar
een betere wereld vol mogelijkheden. Veel leesplezier en inspiratie!
Het jaarverslag is hier te downloaden.
dsm-firmenich heeft een nieuw, duurzaam hoofdkantoor in Maastricht gebouwd. Duurzaamheid zit in het DNA van dsm-firmenich, en in nauwe samenwerking met vastgoedontwikkelaars Edge en 3W real estate realiseerden ze een nieuw, innovatief en inspirerend hoofdkantoor dat volledig ‘Paris-Proof’ is. Het kantoor in Maastricht bestaat uit twee gebouwen: een gerenoveerd historisch monument en een nieuwbouw gedeelte.
Door het oude met het nieuwe te verbinden, weerspiegelt het kantoor zowel de historische wortels van het bedrijf en het moderne, inclusieve, innovatieve karakter van dsm-firmenich in Voeding, Gezondheid & Beauty. Het is een inspirerende, gezonde en open plek die op een stijlvolle manier onderdeel uitmaakt van de omgeving en de gemeenschap en een gezonde werkomgeving is voor medewerkers en bezoekers waar welzijn en duurzaamheid centraal staan.
Het gebouw heeft een eigentijdse uitstraling waarin transparantie, licht en ruimte centraal staan. Bezoekers en werknemers worden gestimuleerd om zoveel mogelijk met het openbaar vervoer of de fiets te komen. In de ondergrondse parkeervoorziening is een deel ingericht als fietsenstalling. Bij alle 86 parkeerplaatsen voor auto’s staat een laadpaal.
Het nieuwbouw kantoorgedeelte is energieneutraal en wekt energie op met behulp van warmtepompen en zonnepanelen op het dak en in de gevel. Vanwege de hoge energieambities, zijn er ook in het monument duurzaamheidsmaatregelen getroffen, zoals aanvullende achterzetramen en het isoleren van vloeren, muren en dak aan de binnenzijde.
bbn heeft het gehele bouwkostenmanagement verzorgd vanaf de eerste schetsen tot en met de oplevering. Ook de selectie van de aannemer, de BREEAM levenscycluskostenanalyse en de NEN2580-metingen zijn door bbn uitgevoerd.
Samen met architect Broekbakema, DGMR en Oosterhoff-werkmaatschappijen Huygen, Abt en Meelis & Partners B.V. hebben we deze opgave als ontwerpteam met veel gezamenlijke energie omgezet in een resultaat dat er mag zijn.
Naast Paris Proof voldoet het gebouw aan het hoogste certificeringsniveau voor zowel BREEAM (Outstanding) als WELL (platinum) voor gezonde gebouwen. Geheel in lijn met de ambitie van dsm-firmenich om medewerkers een gezonde, veilige en duurzame ontmoetingsplaats te bieden.
Beelden: © fotograaf Norbert van Onna
Elke Nederlander snapt dat je niet structureel meer kunt uitgeven dan je hebt. De begrotingsdiscipline van Nederland is berucht in Europa, een maximaal financieringstekort van 3% is heilig. We konden de afgelopen 10 jaar iedereen vertellen hoe ze het zouden moeten doen. Nederland was de strengste schoolmeester van Europa.
Vanuit het Paris klimaatakkoord is er voor CO₂ ook eenvoudig een begroting en dito budget te berekenen. DGBC en Nibe hebben die exercitie een paar jaar geleden al uitgevoerd. Opmerkelijk genoeg weet Nederland hieraan geen vervolg te geven en ontbreekt het aan de nodige discipline. Blijkbaar zijn we op duurzaamheidsvlak van de vrijeschool, geen regels en hopen dat iedereen de eigen verantwoordelijkheid pakt, zonder dat hieraan prioriteit wordt gegeven.
Het Nederlandse Bouwbesluit, de bijbel van de bouwsector, heeft een gapend gat: het negeert volledig de materiaal gebonden CO₂-uitstoot. Het is een omissie die niet alleen de klimaatdoelstellingen van Nederland ondermijnt, maar ook volledig voorbijgaat aan de verantwoordelijkheid voor passende wetgeving. Gebouwen die volgens bouwbesluit worden vergund gebruiken materialen met hoge CO₂-uitstoot. Betonnen gebouwen verbruiken bijvoorbeeld gemiddeld 50% meer materiaal-CO₂ dan het CO₂-budget. Een financieringstekort van 50% zou alles in Nederland tot stilstand brengen, maar een CO₂ overschrijding keuren we dagelijks goed bij het afgeven van omgevingsvergunningen.
Het CO₂-budget voor de bouw tot 2030 is al bijna op. We jagen ons spaargeld er in 3 jaar doorheen, terwijl we nog 6 jaar moeten. En richting 2040 en 2050 moet de uitstoot nog harder naar beneden. Alleen de allerhoogste prioritering brengt ons terug op een pad richting Parijs. En de enige weg daarnaartoe is een wettelijke grens aan materiaal gebonden CO₂. Eerdere initiatieven hiertoe werden weggewuifd.
De internet consultatie van eind februari over de nieuwe MPG-norm heeft veel reacties losgemaakt. De hele sector vraagt om betere wetgeving en dit is de kans voor Hugo de Jonge om echt het verschil te maken! Luister naar de experts en stel als strenge schoolmeester regels vast die ons echt verder brengen. Van 50% naar 3% naar 0% overschrijding van ons budget.
Arne Balvers, bbn adviseurs
PINGProperties Verwerft Kantoorgebouw De Argonaut in Amersfoort
PINGProperties heeft het kantoorgebouw De Argonaut gekocht, gelegen in de nabijheid van het Centraal Station van Amersfoort. Dit complex omvat twee onderling verbonden gebouwen met een vloeroppervlakte van ruim 20.000 m²bvo, evenals een ondergrondse parkeergarage met 182 parkeerplaatsen.
Bij de aankoop van dit vastgoedobject heeft PINGProperties de expertise van bbn ingeschakeld om een grondige technische aankoopkeuring uit te voeren, bekend als technical due diligence. Dit stelde PINGProperties in staat om volledig inzicht te krijgen in de technische risico’s die gepaard gaan met de verwerving en de daaropvolgende ontwikkelingsplannen.
Naast de standaarddiensten van de technische aankoopkeuring heeft bbn PINGProperties bijgestaan met diverse aanvullende diensten, waaronder:
Het onderzoek naar de mogelijkheid tot splitsing van de gebouwen omvatte een grondige analyse van zowel bouwkundige als installatietechnische aspecten, om zo de haalbaarheid van een dergelijke ingreep te beoordelen. Daarnaast heeft de ESG due diligence PINGProperties voorzien van waardevolle inzichten in de duurzaamheidskenmerken van het gebouw, inclusief aanbevelingen om de duurzaamheidsprestaties te verbeteren en CO-neutraal te worden.
Het complex, dat circa 20.700 m²bvo kantoorruimte beslaat verdeeld over twee gebouwen, werd gebouwd tussen 1995 en 1998. Naast kantoorruimte herbergt het ook commerciële ruimtes op de begane grond en biedt het een ruime parkeergelegenheid met 182 parkeerplaatsen in een ondergrondse parkeergarage.
Door demissionair minister de Jonge is er een aanscherping van het MPG-stelsel aangekondigd in een wijziging van de Omgevingsregeling (OR). Afgelopen februari kon er vanuit de markt via een consultatie input worden geleverd op deze wijziging. bbn heeft daar dankbaar gebruik van gemaakt, omdat zij in haar dagelijkse werkzaamheden vaak met de MPG werkt. Lees hieronder de reactie:
Inhoudelijke reactie van de Oosterhoff groep
Houten, 22 februari 2024
In de dagelijkse praktijk van het ontwerpen, adviseren en realiseren van duurzame gebouwen, gebruiken de ingenieurs- en adviseurs van bbn adviseurs de Milieu Prestatie Gebouwen. Met ca. 130 adviseurs werken wij jaarlijks aan ruim 350 projecten en hebben wij ons tot doel gesteld om binnen de planetaire grenzen te bouwen.
Deze opgave is echter niet vanzelfsprekend en vereist zowel inhoudelijk als in de overtuiging richting onze opdrachtgevers dat wij alle zeilen bij moeten zetten om duurzame keuzes in de praktijk te brengen. Eenduidige wet- & regelgeving is een van de sleutels voor het succesvol doorvoeren van duurzaamheid. De MPG, ondanks zijn vele beperkingen, is in de huidige vorm een middel dat wij daarvoor dagelijks gebruiken.
De herziening van de milieuprestatie bevat een aantal zaken waar welke wij toejuichen, maar ook een aantal zorgwekkende ontwikkelingen. Wij sommen deze punten hieronder op en sluiten af met een puntsgewijs advies, waarvoor graag uw aandacht.
Positief vinden wij:
Zorgwekkend vinden wij:
Gemiste kans:
Tot slot vinden wij het onduidelijk hoe er omgegaan wordt met de oudere LCA-data die volgens de A1 norm is opgesteld. In het algemeen is een van de grote tekortkomingen van de MPG de beschikbaarheid van voldoende data (EPD’s) van bouwmaterialen. Het verliezen van bruikbare (A1) data door de overgang naar de nieuwe A2 norm zou een enorme beperking betekenen tijdens de overgangsperiode.
Conclusie
Het overstappen naar de hernieuwde milieuprestatie is niet zonder aandachtspunten. Het doorvoeren van de nieuwe A2 norm met 19 milieu-impact categorieën is zelfs nadelig en heeft een averechts effect op het verduurzamen van de bouwsector. De kwaliteit van MPG-berekeningen staat onder druk door het gebrek aan uniforme data en het gebrek op controle van uniforme berekeningen. Wij doen daarom de volgende aanbevelingen:
Wij stellen ons graag beschikbaar voor het voeren van een dialoog op bovengenoemde punten. Het is in ons aller belang om de verduurzaming van de bouw te versnellen. Dit behalen wij door het stellen van ambitie, het toepassen van eenduidige en transparante methoden, samenwerking en reflectie. Laten we op deze wijze ook de wijziging van de omgevingsregeling aanpakken!
Hoogachtend,
bbn adviseurs
Arne Balvers
CEO
De inspiratiebijeenkomst op 31 januari 2024 was wederom een enorm succes! Met bijna 300 enthousiaste gasten delen we samen opnieuw een onvergetelijke ervaring, gewijd aan verandering en positieve ontwikkelingen.
De middag begint met de betoverende klanken van M. Lucky. Een getalenteerde muzikante uit Amsterdam die met haar zelfgeschreven poëtische popnummer Champagne Apocalyps haar zorgen over de toekomst uit. Haar muziek zet de toon voor een dag vol inspiratie en vernieuwing. Nieuwsgierig naar meer muziek van M.Lucky? Klik hier!
Michel Scholte, het brein achter True Pricing en medeoprichter van het Impact Institute neemt ons mee op een boeiende reis door de wereld van impactmeting en -beheer. Van belang hierin? De ontwikkeling van een gemeenschappelijke taal en het voeren van de discussie over werkelijke waarde tot in de bestuurskamers!
Michel roept ons op om te stoppen met zelfmedelijden en energiek en met plezier de avonturen aan te gaan waar we voor staan. Dus wanneer wissel jij de BAR (het Bruto Aanvang Rendement) in voor de BIR (het Bruto Impact Rendement) en stuur je niet alleen op financiële waarde, maar ook op sociaal maatschappelijke waarde?
Met complimenten aan bbn voor de stappen die zij hierin zet, waaronder het koppelen van CO2-data aan haar kostenramingen. Zo weet je niet alleen wat je project kost, maar ook wat de impact van je project is. En de CO2 budgetmonitor gemeenten voor woningbouw, welke gemeenten inzicht geeft of hun woningbouwplannen al dan niet in lijn zijn met het Parijsakkoord. Zie www.co2budgetgemeente.nl.
Hebben we het over energiek, dan hebben we het zeker ook over Marjet Rutten, inspirator en innovator en lid van Gideon. In een zeer interactieve sessie laat zij zien dat biobased bouwen nu mogelijk en betaalbaar is! Dus welke hernieuwbare materialen introduceer jij vandaag nog in jouw project?
Sanne van der Burgh, Associate Director en hoofd innovatie en technologie bij MVRDV deelt haar inzichten over hoe MVRDV in haar projecten stuurt op duurzaamheid. Ook toont zij aan dat het gelukkig nog altijd mogelijk is om bijzondere gebouwen te realiseren! Dank Sanne voor deze mooie en openhartige blik achter de schermen van MVRDV.
Een boeiende sessie ‘Omdenken’ vormt de afsluiting van een fantastische dag, waarbij we gezamenlijk leren om problemen niet te vermijden, maar te gebruiken als bouwstenen voor een betere wereld vol mogelijkheden.
Aan de slag-dag
Woorden inspireren, maar daden zetten aan tot echte actie. Wil je ook daadwerkelijk stappen zetten naar een betere wereld vol mogelijkheden? Op 14 februari aanstaande houden wij samen met Elemental de ‘Aan de slag-dag’. Deze middag gaan we met elkaar aan de slag en creëren we samen echte verandering. Meer weten of wil je je alvast aanmelden? Klik dan hier.
Hartelijk dank aan alle sprekers, deelnemers en organisatoren voor jullie betrokkenheid en actieve deelname. Samen hebben we een verschil gemaakt en stappen gezet richting een positieve en hoopvolle toekomst. Op naar nog meer inspiratie en verandering!
