Koen Boelhouwers (rechts) en Jeroen Diks in het CO₂-neutrale kantoor van bbn adviseurs
In de huidige tijd is er veel aandacht voor het realiseren van een CO2-neutrale bedrijfsvoering. Maar ook de huisvesting waarin dit plaatsvindt, moet voldoen aan ambitieuze normen zoals ESG-wetgeving en Paris Proof (2030). Gelukkig biedt bbn adviseurs inzicht in de CO2-impact van bedrijfshuisvesting.
Koen Boelhouwers benadrukt het belang van de juiste keuzes op het gebied van bedrijfshuisvesting: “Dagelijks worden operationele keuzes gemaakt om kosten te besparen en CO2-uitstoot te minimaliseren. Maar bij nieuwbouw of renovatie van huisvesting ontstaat ook een aanzienlijke CO2-impact door de milieubelasting van bouwmaterialen. Dit geldt ook voor de keuze van het energieconcept en de energie-efficiëntie gedurende de levensduur. Het is belangrijk dat deze keuzes toekomstbestendig zijn en een goede businesscase vormen.”
Jeroen Diks wijst op de veranderingen in regelgeving: “Wij helpen bedrijven om voorop te lopen in het voldoen aan CO2-regelgeving. Bij grote projecten, zoals een nieuw distributiecentrum of productielocatie, kunnen aanzienlijke stappen worden gezet. Het is essentieel om met je tijd mee te gaan, zoals blijkt uit de recente BREEAM-update, waarin CO2-reductie van materialen en energie-efficiëntie een prominente rol spelen.”
Om de juiste keuzes te maken in een huisvestingsproject, is het belangrijk om vanaf het begin inzicht te hebben in de investeringskosten en CO2-impact. Koen legt uit: “Bij bbn adviseurs werken we met drie pijlers: een goede businesscase, planontwikkeling en ontzorging tijdens de bouw- en gebruiksfase. Onze ervaring is dat we vanaf de eerste ideeën al veel kunnen berekenen, zonder dat een volledig ontwerp nodig is.”
CO2-neutrale bedrijfshuisvesting is geen toekomstmuziek. In 2024 werd de kantoorlocatie van bbn adviseurs in Houten volledig opgewaardeerd naar een CO2-neutrale werkomgeving. Het gebouw is hoogwaardig geïsoleerd en voorzien van duurzame energiebronnen. Met PCM ‘warmteaccu’s’ wordt warmte opgeslagen in plafonds, wat oververhitting voorkomt en energie bespaart. Ook is gekozen voor materialen met een lage CO2-impact, zoals hout en gerecyclede materialen. Het resultaat is een duurzaam kantoorgebouw dat netto 0 kg CO2 uitstoot.
Heb je een huisvestingsvraagstuk of ben je benieuwd naar de mogelijkheden? Kijk dan nu wat er mogelijk is binnen de kaders van een CO2-budget. Koen: “Wij denken graag met je mee, of het nu gaat om distributiecentra, koel- en vrieshuizen, last-mile delivery, cross-docking of maatwerk bedrijfshuisvesting. Bereken zelf alvast de investering voor jouw CO2-neutrale bedrijfshuisvesting.”
Het nieuwe mediahuis van Vlaamse publieke omroep (VRT) wordt gerealiseerd in het Mediapark van Brussel. De aanbesteding van dit nieuwbouwproject startte in februari 2020. Via een concurrentiegerichte dialoog is zowel het ontwerp als de realisatie (‘Design & Build’) van het nieuwe VRT-Huis gegund aan één consortium: VRT Morgen.
Flexibiliteit en samenwerking vormen belangrijke pijlers in het ontwerp van het nieuwe mediahuis. Daarnaast staan ontmoetingsplekken voor VRT-medewerkers centraal. Het gebouw bestaat uit twee gestapelde volumes die ten opzichte van elkaar zijn geroteerd.
Het nieuwe VRT-Huis bevindt zich in de groene omgeving van het Mediapark en sluit hier naadloos op aan door de toevoeging van vijf grote binnentuinen en aanpalende terrassen. De bestaande bomen in het Mediapark zijn zoveel mogelijk behouden. Dankzij dit ontwerp heeft de nieuwbouw een beperkte ecologische voetafdruk. Bovendien is het gebouw volledig fossielvrij: het wordt volledig verwarmd met gerecupereerde warmte en warmtepompen. De gebouwschil is zeer goed geïsoleerd en 2.300 m² zonnepanelen op het dak ondersteunen de elektrische installatie.
bbn adviseurs heeft de ‘Design & Build’ vraagspecificatie opgesteld, inclusief het Programma van Eisen en de Proceseisen. Daarnaast adviseerde bbn VRT tijdens de aanbesteding over de bouwkosten en de aangeboden kwaliteit. Gedurende het ‘Design & Build’-traject verzorgt bbn de kwaliteitstoetsing van ontwerpdocumenten met betrekking tot ‘speciale technieken’ en het bouwkostenmanagement.
Vlaamse publieke omroep (VRT) verhuist vanaf zomer 2027 naar het nieuwe VRT-Huis.
Beelden: OFFICE Kersten Geers David Van Severen & Jaspers-Eyers Architects
Mahler 1 is een project van Icon Real Estate, onderdeel van Victory Group, in samenwerking met ontwikkelaar LMTD, architectenbureau 3XN GXN en Erik Dhont Landscape Architects.
Begin 2021 werd het ABN AMRO-complex aangekocht, inclusief het Circl-paviljoen aan de oostzijde van het Gustav Mahlerplein in Amsterdam. Op deze locatie verrijst Mahler 1: een duurzaam en multifunctioneel gebouw met kantoren, diverse publieke voorzieningen en een levendige plint.
Het iconische gebouw is ontworpen door architectenbureau 3XN GXN en Erik Dhont Landscape Architects. Het onderscheidt zich van de omliggende kantoren op verschillende vlakken, waaronder oog voor de menselijke maat en een sterke focus op biodiversiteit. De ontwikkeling van Mahler 1 kenmerkt zich door hoge duurzaamheidsambities. Het gebouw zal naar verwachting meerdere certificeringen behalen, waaronder BREEAM en WELL.
Het gebouw heeft een bruto vloeroppervlak van circa 25.500 m², hoge plafonds en voorzieningen die multidisciplinair gebruik ondersteunen. Het ontwerp richt zich voornamelijk op kantoorruimte, met een opvallende, golvende gevel als blikvanger. De begane grond wordt een dynamische plek met uiteenlopende functies en biedt ruimte aan sociale activiteiten, openbare evenementen en lokale initiatieven. Dit alles is bedoeld om de interactie met de omgeving te versterken.
Voor dit inspirerende project werd bbn ingeschakeld om gedurende het volledige proces – van SO tot en met DO – bouwkostenadvies te leveren. Daarnaast heeft bbn waardevolle inzichten gegeven door budgetoptimalisaties voor te stellen en de impact van verschillende ontwerpkeuzes grondig door te rekenen. Dit heeft ervoor gezorgd dat het project efficiënt en doelgericht kon worden gerealiseerd.
Beelden: architectenbureau 3XN GXN en Erik Dhont Landscape Architects.
Hierbij presenteren wij het nieuwste visiedocument marktontwikkelingen bouwkosten.
In dit document analyseren we de verwachte markttrends en hun invloed op de bouwkosten in de komende periode.
We onderzoeken zowel structurele als conjuncturele factoren. Bij de structurele factoren focussen we op de evolutie van materiaal- en loonkosten. Conjuncturele factoren richten zich op de vraag- en aanbodverhoudingen in de aannemersmarkt, inclusief de werkvoorraad en arbeidsmarktkrapte.
Met deze inzichten biedt bbn een gefundeerd advies over toekomstige prijsstijgingen in de bouwkosten.
Wil je meer weten, neem dan contact op met Bart Beijen.
Opening grondstoffencentrum ‘De Her’ in 2025.
Toen Erwin Aleman een paar jaar geleden de gemeente Rotterdam aan de telefoon had, snapte hij al snel waar het over ging. Het laboratorium dat hij in zijn vorige baan bij de aannemer in Delft had helpen ontwikkelen, werd nu ontmanteld en weer opgebouwd in Rotterdam. ‘Dat gebouw ken ik!’. Hij is tegenwoordig expert bouwkosten en restwaarde en werkt veel aan circulariteit in de bouw.
Erwin hielp samen met Erik Jansen de gemeente bij het bepalen van de RWI (restwaarde index). Dit is een manier om uit te drukken hoeveel waarde bouwmaterialen hebben in een gebouw. Bij een gebouw dat eenvoudig uit elkaar te halen is, is er een hoge RWI mogelijk. Een gebouw dat een slechte losmaakbaarheid heeft is moeilijk te demonteren. Daardoor is er een lage RWI en restwaarde. Hoge restwaardes zijn niet evident: bij sloop wordt nog altijd veel weggegooid of op een laagwaardige manier hergebruikt.
Rotterdam bouwt aan een nieuwe milieustraat, met daarnaast een gebouw dat een verzamelplek is voor alles wat met hergebruik te maken heeft. Rotterdammers kunnen zien, leren en ervaren wat circulair nu écht betekent door inspirerende workshops, rondleidingen en tentoonstellingen. Ook is er ruimte voor circulaire ondernemers en makers gericht op hergebruik.
bbn adviseurs heeft in het voortraject de restwaarde berekening gemaakt en ging afgelopen week kijken op de bouw. ‘Hier word ik heel enthousiast van! Maximaal hergebruik van de materialen in het gebouw. Van de stalen hoofddraagconstructie tot de dakplaten, de gipsplaten op de wanden, de glazen systeemwanden en de plafonds. Zelfs de luchtbehandelingskast wordt na refurbishment hergebruikt. Dat is echt heel veel.’
Erwin blijft niet stil zitten: ‘We beginnen binnenkort aan een berekening van de restwaarde van de terreininrichting. Want ook daar wordt veel hergebruikt, en dat roept de vraag op hoe je dat moet waarderen. Ook voor diverse andere gemeenten gaan we nu aan de slag met restwaarde van materialen in bouwprojecten!’
bbn adviseurs verzorgt het bouwmanagement voor het nieuwe Integraal Kind- en Expertisecentrum (IKEC) in Hoorn, dat onlangs de naam ‘IKEC De Zevensprong’ heeft gekregen.
Het project omvat de ontwikkeling en realisatie van de huisvesting van het Integraal Kind- en Expertisecentrum Hoorn (IKEC), evenals een sportvoorziening met twee sportzalen en de inrichting van de buitenruimte ten behoeve van onderwijs en kinderopvang. Dit alles wordt gerealiseerd op de locatie van de voormalige hockeyvelden aan de Nieuwe Steen. Het nieuwe gebouw biedt een dagelijkse leeromgeving voor het personeel en de leerlingen van het speciaal onderwijs dat op het IKEC in Hoorn wordt gegeven. Belangrijke kwalitatieve uitgangspunten zijn:
Ontwerp
Het gebouw is opgedeeld in verschillende kleine ‘huizen’, elk met een eigen functie, waardoor kinderen (en medewerkers) zich makkelijk kunnen oriënteren. Aan de zuidzijde bevinden zich de klaslokalen, die uitkijken op een natuurspeeltuin. Vanuit de klaslokalen is er veel zicht op groen en water. Tussen de lokalen bevindt zich ook een leerplein, waar kinderen zich kunnen terugtrekken. Naast theorielokalen zijn er praktijklokalen in het ‘werkhuis’ (zoals een kooklokaal en een lokaal voor handvaardigheid). Daarnaast is er een grote sportzaal op de eerste verdieping van het ‘sporthuis’. Voor de onderbouw zijn er speelzalen op de begane grond, waar ook logopedie en fysiotherapie worden aangeboden. Het gebouw bevat tevens een kinderdagverblijf en biedt na schooltijd ruimte aan buitenschoolse opvang.
bbn adviseurs is eind VO-fase (2019) door de gemeente Hoorn ingeschakeld voor huisvestingsadvies, vanwege haar expertise in proces- en projectmanagement. Wij hebben een businesscase opgesteld, input geleverd voor de beheerovereenkomst, een MJOP opgesteld en een NEN2580-meting uitgevoerd. Daarnaast heeft bbn het overkoepelende projectmanagement verzorgd, waaronder de aanbesteding van het ontwerpteam, de begeleiding, het voorzitten en de verslaglegging van de projectgroepoverleggen met de gemeente en overige stakeholders. Ook hebben wij deelgenomen aan en verslaglegging verzorgd voor de stuurgroepoverleggen, afstemming op bestuurlijk niveau uitgevoerd, raadsvoorstellen beoordeeld, bouwkostenmanagement verzorgd, aanbestedingen van uitvoerende partijen begeleid, budgetbewaking in alle fasen uitgevoerd en directievoering en toezicht gehouden tijdens de realisatiefase.
De hoofddraagconstructie, gevels en binnenwanden zijn grotendeels opgetrokken uit hout. Adviesbureau Luning, onderdeel van Oosterhoff, was verantwoordelijk voor de engineering en het ontwerp van de houtconstructies. Abt was betrokken bij het ontwerp van de staalconstructies, met name in de sportzalen. Het IKEC De Zevensprong in Hoorn bevindt zich momenteel in de laatste fase van de ruwbouw. De oplevering staat gepland voor de zomervakantie van 2025, waarna de gebruikers hun intrek kunnen nemen.
Beeld: krft architecten. Bekijk HIER een filmpje gemaakt met een drone.
Het project MFA Hoek betreft de nieuwbouw van een multifunctionele accommodatie (MFA) van ca. 2.600 m² in Hoek, in de gemeente Terneuzen. In MFA Hoek worden de volgende functies gehuisvest:
‘The best of both worlds’
Naar aanleiding van eerdere goede ervaringen met een vergelijkbaar project is gekozen voor het volgende proces om te komen tot ‘the best of both worlds’:
De toekomstige gebruikers van het gebouw krijgen zo invloed op het ontwerp, zoals bij een traditioneel ontwerp- en realisatieproces. De gemeente Terneuzen krijgt vroeg in het traject budgetzekerheid en wordt gedurende het project ontzorgd door het Design & Build (D&B) proces.
Voortraject
Vanaf september 2022 is door bbn, in samenspraak met de gemeente Terneuzen en de toekomstige gebruikers van MFA Hoek, het Programma van Eisen (PvE) opgesteld. bbn en Studio YAA Architecten hebben het PvE samen met de gemeente en gebruikers vertaald in een bouwkundig Voorlopig Ontwerp (VO), waarin de ruimtelijk-functionele indeling van het gebouw is vormgegeven.
Design & Build
Het bouwkundig VO van Studio YAA Architecten wordt, samen met het PvE, als Design & Build (D&B)-opdracht op basis van UAV-gc met een vaste prijs én gunning op basis van kwaliteit en duurzaamheid in de markt gezet. De selectiefase vindt plaats in het najaar van 2023, de gunningsfase in het voorjaar van 2024. Door middel van deze Europese aanbestedingsprocedure verkrijgt een D&B-marktpartij de opdracht om zowel het ontwerp integraal uit te werken van VO tot en met uitvoeringsgereed ontwerp (UO) als ook te realiseren. bbn stelt de stukken op voor deze aanbesteding.
Duurzaam en circulair
De nieuwe MFA in Hoek wordt een energieneutraal (ENG), bio-based en circulair gebouw. Het schoolplein wordt groen ingericht, in overeenstemming met de habitatscan van ecoloog Maarten Kaales, met voldoende waterbuffering en begroeiing om hittestress tegen te gaan.
Een centrumfunctie voor het dorp
Het Integraal Kind Centrum (IKC) creëert een inhoudelijke samenwerking en goede verbinding tussen basisonderwijs en kinderopvang, en een doorlopende leer- en ontwikkelingslijn voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Met de gezamenlijke huisvesting van het IKC, het dorpshuis, de bibliotheek, de gymzaal en maatschappelijke functies bevordert MFA Hoek het welzijn van mensen van 0 tot 99 in het dorp.
Rol bbn
Naast de bovengenoemde werkzaamheden verzorgt bbn het bouwkostenmanagement en begeleidt de gemeente Terneuzen en de toekomstige gebruikers richting het Design & Build-traject. De installatiedeskundigen van bbn en de deskundigen op het gebied van bouwfysica, daglicht en constructies van ABT voorzien daarbij Studio YAA Architecten van multidisciplinair advies.
De oplevering van MFA Hoek staat gepland in het voorjaar van 2026.
bbn verhuist na 30 jaar om hun duurzame ambities waar te maken. Sinds 2018 streeft bbn naar een 100% CO₂-neutrale bedrijfsvoering. Nu, in 2024, is dit doel behaald. Mobiliteit, huisvesting en ICT waren de grootste CO₂-posten. Medewerkers rijden nu volledig elektrisch, gebruiken duurzame energie en werken dankzij het nieuwe hoofdkantoor in Houten nu in CO₂-neutrale kantoren.
Nieuwe duurzame huisvesting
Veel kantoren prediken duurzaamheid, maar CO₂-neutraal blijkt vaak een te hoge ambitie. Daarom koos bbn ervoor zelf hun nek uit te steken. ‘Het viel tegen hoe weinig keuze er was aan CO₂-neutrale kantoren. Het alternatief was om zelf je verantwoordelijkheid te nemen.’ Samen met de eigenaar werd besloten een kantoor uit de jaren 90 geheel op te waarderen naar een CO₂-neutrale werkomgeving met tal van aanvullende duurzame ambities. Door onder andere maximale inzet op circulaire- en biobased materialen. De uitbreiding van het kantoor werd volledig in hout opgezet, in contrast met het bestaande betonnen karkas van het gebouw. Juist het behoud van de oude betonnen constructie is een enorme duurzame winst. Dit traject kostte alle partijen veel tijd en energie maar geeft, ten opzichte van een huurcontract tekenen en wachten op de verhuizing, een veel beter resultaat.
Bekijk de video van ons nieuwe kantoor.
Interieur door Ex Interiors (Odette Ex)
Voor de ambitieuze doelstellingen benaderde we bbn de ambitieuze ontwerper Odette Ex. Dankzij eerdere samenwerkingen, onder andere voor de Triodos bank, voelde de samenwerking voor beiden direct goed. De lat in dit ontwerp lag erg hoog en op gebied van duurzaamheid werden geen concessies gedaan. Alle materialen, afwerkingen tot en met het losse meubilair werden op duurzaamheid gescreend. Continu werd daarbij de vraag gesteld wat is het voor materiaal, waar bestaat het uit en waar komt het vandaan. Biobased, circulair en met hergebruikt materiaal uit slooppanden, maakte dat het ontwerp continu aan verandering onderhevig was. Geen vastomlijnde ontwerpuitgangspunten maar een vloeiend proces. Wat uiteindelijk heeft geleid tot een lijst van tientallen duurzaamheidsmaatregelen.
Ontwerpen met circulaire materialen
De warme uitstraling van de CLT nieuwbouw biedt een aangename basis aan verblijfskwaliteit en is zoveel mogelijk in het zicht gehouden. In het kantoor zijn nergens verlaagde plafonds toegepast om de eenvoudige reden geen onnodige materialen toe te voegen in het gebouw. Het betonnen casco met prachtige cassetteplafonds is omarmd en met circulaire, natuurlijke materialen is er een nieuwe wereld ingelegd. Zoals een parketvloer gemaakt van hergebruikte kozijnen, circulaire tapijten, leemstuc en keimverf. Voor een goede akoestiek zijn wandvullende panelen van Biofold toegepast, een innovatief product gemaakt van gerecyclede jute koffiezakken. En zijn de betonnen cassettes voorzien van akoestisch spuitwerk gemaakt van gerecycled verpulverd papier. Daarnaast is in de installatie gebruik gemaakt van passieve warmte opslag in zogeheten PCM-warmteaccu’s. Dit zorgt voor meer comfort, maar geeft ook minder materiaal en energieverbruik. Bij het losse interieur komen alle werkplekken, vergaderstoelen, horecastoelen en de lounge uit een tweede leven. Deels opnieuw gekleurd of gestoffeerd, maar ook letterlijk tweedehands gebruik. Voor alle maatwerkmeubels is gewerkt met duurzaam hout of staal.
Groen en welzijn
Groen speelt een prominente rol in het ontwerp. In het nieuwbouwgedeelte is een verdiepingshoge kast in CLT ontworpen met bakken vol groen. Voor de grote glazen scheidingswanden bij vergaderruimten of de werkplekken zijn lage bakken geplaatst met daarin een diversiteit aan potten en beplanting. Deze bieden een natuurlijke buffer en verzorgen een gevoel van privacy. Al het groen creëert een prachtig atmosferisch comfort in het pand.
Samenwerking
Samenwerking is de sleutel tot succes en dat kunnen we beamen. Diverse adviseurs hebben een bijdrage geleverd aan dit project. Met als resultaat een creatieve, gezonde werkomgeving met ecologische en sociale waarden. Een ademend gebouw met een ziel waar mensen graag verblijven.
Cultuurpodium Boerderij is een goed lopend poppodium met een eigen signatuur en een eigen publiek. Om dit echter ook in de toekomst te kunnen blijven is nieuwe huisvesting een noodzaak.
Gebouw past niet meer bij programmering
Het huidige gebouw van De Boerderij heeft een eigen sfeer maar heeft beperkingen: een relatief kleine grote zaal en een podiumcafé dat ook dient als foyer, waardoor de grote zaal niet gelijktijdig met het podiumcafé kan worden geprogrammeerd. Daarbij is er een slecht bruikbare laad- en los voorziening. In combinatie met de ontwikkelingen bij andere poppodia wordt het hierdoor steeds lastiger gerenommeerde bands te kunnen programmeren in de grote zaal en te programmeren voor een jonger publiek in het podiumcafé. Het teruglopende aanbod in de programmering zal vervolgens effect gaan hebben op de bezoekersaantallen. Om op een goede en toekomstbestendige manier te kunnen voortbestaan is er behoefte aan een grote zaal met een grotere bezoekerscapaciteit en aan een tweede, kleinere zaal waar gelijktijdig beginnende bands voor een jonger publiek kunnen worden geprogrammeerd.
Locatiekeuze
Er waren meerdere potentiële locaties in beeld voor de nieuwe huisvesting van De Boerderij. Voor dit project heeft bbn adviseurs in samenwerking met Drijver en Partners een locatiestudie uitgevoerd, waarbij een aantal locaties met elkaar zijn vergeleken op o.a. inpassingsmogelijkheden, kosten, economische en sociaal-culturele effecten.
De huisvesting van Kunstenhuis Idea in Zeist is verouderd en niet meer geschikt voor het gewenste activiteitenaanbod en een goede bedrijfsvoering. Er is behoefte aan een nieuw onderdak.
Van drie locaties naar één
De huisvesting in Zeist is al geruime tijd onderwerp van studies en plannen. Het oorspronkelijke Kunstenhuis en de Bibliotheek zijn inmiddels samengevoegd tot één organisatie: Kunstenhuis Idea. De organisatie bestaat uit cultuureducatie, een theaterpodium, een bibliotheek en een poppodium. Op dit moment is de huisvesting in Zeist verdeeld over drie locaties: De Klinker, De Egeling en De Peppel. Het doel is om dit alles onder te brengen op één locatie.
Meerdere varianten
Voor dit project heeft bbn een variantenstudie uitgevoerd. Hierbij hebben we eerst de actuele ruimtebehoefte onderzocht en verwerkt in een ruimtestaat, en vervolgens een aantal varianten uitgewerkt in de vorm van een vlekkenplan met bijhorende raming van de kosten. Aansluitend hebben we een ruimtelijk-functioneel Programma van Eisen opgesteld voor de vervolgfase.