Bij de herijking van speciale projecten voor de gemeente Amsterdam in de voorjaarsnota 2023, speelde de bbn adviseurs een belangrijke rol in de voorbereiding van de besluitvorming. Vier projecten, waaronder De Nieuwe Meervaart, OBA Next, Bijlmer Parktheater en Paradiso, stonden centraal in deze heroverweging van bouw- en investeringskosten. bbn voerden grondige berekeningen uit voor verschillende scenario’s met betrekking tot deze projecten. Hun onderzoek vormde de basis voor de uiteindelijke besluitvorming.
Het college van wethouders en burgemeester nam op basis van deze bevindingen besluiten met betrekking tot de financiering van de projecten. Zo werd definitief budget vrijgemaakt voor de bouw van een nieuwe Meervaart in de Sloterplas en OBA Next in Zuidoost. Aanvullend werd geld toegekend voor de bouw van een langverwacht binnenzwembad in Flevopark en voor het Nationale Slavernijmuseum.
Niet alle projecten werden even positief beoordeeld, aangezien de gemeenteschuld niet te veel mocht stijgen. De Jaap Edenbaan kreeg geen tweede ijshal, maar wel een renovatie en verduurzaming van de buitenbaan. Paradiso kreeg geen bijdrage voor renovatie en uitbreiding, terwijl het Bijlmer Parktheater alleen geld ontving voor renovatie. Twee geplande openbare zwembaden op IJburg en Zeeburgereiland werden voorlopig uitgesteld.
Adviseurs van bbn zijn ook betrokken in de nadere uitwerking van de projecten.
De bouwsector staat voor een grote verduurzamingsopgave. Dit gaat verder dan alleen het reduceren van CO₂ in de gebruiksfase. Ook het bouwproces en het materiaalgebruik veroorzaken een grote impact op de uitstoot van CO₂.
In de nieuwbouwopgave is veel aandacht geweest voor operationeel energieverbruik en is er door implementatie van maatregelen zoals de Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (BENG) -eisen ook de benodigde voortgang op geboekt. Materiaalgebonden emissies krijgen hierdoor een steeds groter aandeel.
Materiaalgebonden emissies kunnen worden geminimaliseerd door in de gehele keten goed na te gaan waar reductie kan plaatsvinden. Met name in nieuwbouw is dit een punt van aandacht, gezien de nieuwbouwopgave waar we voor staan.
Maar hoe minimaliseer je de milieu-impact van een gebouw nu eigenlijk? En wat kost dat dan? Bij bbn geloven we erin dat je milieu-impact en bouwkosten niet los van elkaar kunt zien. Om duurzamere keuzes te maken moet je weten wat dit kost en wat dit oplevert aan minder milieu-impact. Daarom sturen de bouwkostenmanagers bij bbn op kosten, kwaliteit en milieu-impact.
Meer weten? Download hier het document voor meer uitleg.
De factoren die zorgen voor de huidige hoge bouwprijzen zijn nog steeds aanwezig, maar onze verwachting is dat dit niet lang meer aanhoudt. Door de stijgende bouwkosten en de stijgende rente komt de haalbaarheid van bouwprojecten onder druk te staan.
Dit is terug te zien in de afgegeven bouwvergunningen. De verwachting is dan ook dat de werkvoorraad de komende periode gaat afnemen. Toch is er ook nog steeds sprake van een krapte op de arbeidsmarkt. De FNV heeft aangegeven weer in te zetten op hoge loonstijgingen wanneer er nieuwe cao-onderhandelingen zijn.
Lees ook het artikel over Schools by Circlewood, een bedrijf dat zich toelegt op biobased en duurzame scholenbouw met het HoutKern Bouwconcept. De gemeente Amsterdam heeft een innovatieve aanbestedingsmethode geïntroduceerd, het Innovatiepartnerschap Schoolgebouwen (IPS) waarbij Circlewood één van de gekozen partijen is.
Download hier ons Visiedocument Marktontwikkelingen Bouwkosten.
Het project Sporthal Monnickendam betreft een onderzoek naar de nieuwbouw van een Sporthal met parkeergelegenheid van ca 2.500 m² aan de Pierebaan in Monnickendam in de gemeente Waterland.
Een zekere keuze
De gemeente wil vroegtijdig budget zekerheid hebben om niet voor verrassingen te komen te staan. Ook vindt de gemeente het fijn om ontzorgd te worden. In een workshop met de projectmanager en aanbestedingsjurist van bbn heeft de gemeente daarom gekozen voor:
Voortraject
Vanaf maart 2023 is door bbn in samenspraak met gemeente Waterland het Programma van Eisen (PvE) opgesteld. bbn heeft de financiële consequenties van duurzaamheidskeuzes inzichtelijk gemaakt en samen met de gemeente en De Zwarte Hond hebben het PvE vertaald in een stedenbouwkundige massastudie, waarin de inpassing van het gebouw in de omgeving is vormgegeven.
Workshop contractvormen en aanbestedingen
In een workshop met de projectmanager en de aanbestedingsjurist van bbn, de inkoper, de wethouder, de projectmanager en diverse andere verantwoordelijken vanuit de gemeente zijn de voor- en nadelen van verschillende contractvormen vergeleken voor het project. Hierbij is eerst een toelichting gegeven op de diverse smaken en mogelijkheden om het proces en daarmee de contracten en de benodigde juridische procedures vorm te geven. Daarbij is duidelijk aangegeven wanneer de verantwoordelijkheid bij welke partij ligt.
Zaken die meegenomen zijn in de besluitvorming zijn:
Duurzaam en circulair
bbn heeft de keuzes op het gebied van duurzaamheid (energie, circulariteit, klimaat adaptatie, bio diversiteit) vertaald in een aantal duidelijke keuzes. De raad heeft gekozen voor een volledig energieneutraal gebouw met extra maatregelen op het gebied van biodiversiteit (door bijvoorbeeld het plaatsen van bijenhotels en een dak met grassen), klimaatadaptatie (onder andere door de berging van regenwater) en het gebruik van circulaire bouwmaterialen.
Het bouwteam wordt vaak geopperd als een interessante samenwerkingsvorm tussen opdrachtgever en aannemer. De uitvoeringskennis van de aannemer wordt al in een vroeg stadium in het bouwproject gebracht. Maar wat is een bouwteam nu precies? En hoe verhoudt het zich tot het aanbestedingsrecht waar overheden mee te maken hebben?
Jurist Johan Stoel van bbn geeft in deze whitepaper belangrijke antwoorden en helpt de Babylonische spraakverwarring voorkomen.
Download onze whitepaper via onderstaande link.
Het Oosterlicht College is een middelbare school uit 1997 voor VMBO, HAVO en VWO, die plaats biedt aan 1820 leerlingen en 220 medewerkers. De totale omvang van het gebouw is passend bij het aantal leerlingen, maar veel vierkante meters zijn functioneel niet goed te gebruiken, waardoor een tekort aan bruikbare ruimten ontstaat. Daarnaast is het binnenklimaat van de school slecht.
Het hoofdgebouw uit 1997 heeft de vorm van een gebogen letter L. Hierin bevinden zich alle lesfaciliteiten, kantoren en facilitaire ondersteuning. Aan de zuidzijde van het gebouw bevindt zich een apart bouwdeel met daarin 3 gymzalen. Onder de gymzalen zijn, als aanvulling op de originele bouw, door de school zelf extra faciliteiten gerealiseerd, zoals algemene leslokalen. De totale kavelgrootte is beperkt. Fietsen en auto’s nemen veel ruimte in beslag en laten weinig buitenruimte voor leerlingen over.
In het kader van het onderzoek ‘Vitale Scholen’ van de gemeente Nieuwegein heeft bbn drie scenario’s onderzocht:
Alle drie de scenario’s zijn op vijf verschillende kwaliteitscriteria onderzocht en vergeleken. bbn heeft de scenario’s onderzocht op technische kwaliteit (conditiescore & klimaatklasse), duurzaamheid (energie & materiaal) en ontwikkeling (kansen & risico’s). Daarnaast heeft de architect schetsplannen gemaakt om de functionele en ruimtelijke kwaliteit te toetsen. Vervolgens hebben de bouwkostenmanagers en vastgoedspecialisten van bbn voor alle scenario’s niet alleen de bouwkosten, maar ook de exploitatiekosten uitgewerkt.
De uitgangspunten, omschrijving van de scenario’s, analyses, berekeningen en schetsen zijn in een heldere rapportage samengevoegd. De beoordeling op alle criteria samen is in cijfers én visueel inzichtelijk gemaakt en heeft uiteindelijk tot een aanbeveling voor een voorkeursscenario voor het Oosterlicht College geleid.
Op 17 oktober vierde MRP met alle betrokken partijen symbolisch de start van de bouw van MIX Amsterdam. Op de locatie van het oude stadsdeelkantoor in Stadscentrum Osdorpplein wordt een kleurrijke mix van woningen, commerciële ruimtes en de openbare bibliotheek van Amsterdam gerealiseerd.
MIX Amsterdam is de 3e fase van MRP’s gebiedsontwikkeling in Stadscentrum Osdorpplein en krijgt 528 huurappartementen, waarvan 162 sociale huurwoningen voor Ymere, 285 appartementen zijn verkocht aan Union Investment. Naast de woningen bevat MIX Amsterdam ongeveer 4000 m² commerciële ruimten, auto- en fietsenstallingen en het kunst- en cultuurcentrum “Het Verhalenhuis”. Kijk hier naar de video.
MIX Amsterdam – een mixed-use ontwikkeling
MIX Amsterdam is ontwikkeld volgens de visie van MRP op het bouwen van duurzame wijken. Door slimme keuzes te maken en innovatie toe te passen wordt de impact van de gebouwde omgeving geminimaliseerd en de leefbaarheid voor de mensen vergroot. De groene binnentuin is openbaar toegankelijk en stimuleert interactie tussen de mensen.
Daarnaast draagt de groene binnentuin bij aan de klimaatbestendigheid en biodiversiteit van de wijk. Ook bij de afwerking van de appartementen worden duurzame keuzes gemaakt en worden de appartementen voorzien van een duurzame high end keuken en sanitair. De openbare fietsenstalling biedt plaats aan ruim 400 fietsen onder het Verhalenhuis en er komen 382 nieuwe parkeerplaatsen in de openbare parkeergarage, die in directe open verbinding staat met de al gerealiseerde openbare parkeergarage Parking Nieuw West van MRP.
Op de begane grond komen winkels, kantoren en het kunst- en cultuurcentrum het Verhalenhuis. Het Verhalenhuis is een samenwerking tussen de Openbare Bibliotheek Amsterdam, El Hizjra (centrum voor Arabische kunst en cultuur), radiozender FunX en Oxville Cinema. Het Verhalenhuis krijgt een breed en actief programma voor de buurt en wordt een open en toegankelijke ontmoetingsplek.
bbn heeft een prominente rol bij dit project. We zijn verantwoordelijk voor bouwkostenmanagement, beginnend bij het schetsontwerp en doorlopend tot het technisch ontwerp. Daarnaast bieden we advies over bouwlogistiek, bouwmethode en bouwplaatsinrichting. Ook leveren we begeleiding en advies voor zowel de aanbesteding van het inmiddels al uitgevoerde bouwrijp maken van het terrein inclusief de sloop van de bestaande gebouwen. Daarnaast ook voor de nieuwbouw die nog gerealiseerd moet worden.
Ook hebben we de meetcertificaten op basis van de NEN2580 opgesteld. Onze bouwkostenmanagers, projectmanagers en juristen hebben nauw samengewerkt om in de ontwerpfase een innovatieve aanbestedingsprocedure te ontwikkelen voor de selectie van een modulaire bouwaannemer. Uiteindelijk is in verband met de onvoldoende beschikbare (modulaire) productie capaciteit gekozen voor een meer traditionele bouwmethode.
De ontwikkelaar van de locatie Oudland op het voormalige terrein van Voetbalvereniging OMC, gelegen in de hoek Visserstuin / Noordendijk / Recklinghausenweg te Dordrecht, is nu bekend. Projectontwikkelaar Waaijer Projectrealisatie heeft de aanbesteding gewonnen met het plan InBloei. Op 10 oktober jl. is de overeenkomst tussen de gemeente Dordrecht en Waaijer Projectrealisatie voor de realisatie van de koopwoningen gesloten. Het plan is ontworpen door KOW, RRog en KVMC en is voor deze historische plek veelbelovend!
Woonprogramma
Het bouwprogramma omvat 50 grondgebonden koopwoningen. Waaijer Projectrealisatie ontwikkelt hier in totaal 32 rijwoningen in verschillende beukmaten,10 twee-onder-een-kapwoningen en 8 vrijstaande woningen in een zeer groene en klimaatadaptieve omgeving. Naar verwachting gaan de woningen medio 2024 in verkoop.
Moderne wensen met traditionele kwaliteit
De ambities voor het gebied zijn hoog en daar geeft Waaijer Projectrealisatie een goede invulling aan. Het ingediende plan laat oog voor kwaliteit zien. De aspecten duurzaamheid, natuurinclusiviteit en klimaatadaptiviteit zijn goed meegenomen. Er wordt een stedenbouwkundige knipoog gegeven naar de cultuurhistorie van het gebied. De architectuur van InBloei is geïnspireerd op de ‘kloeke’ gebouwen van de historische terpwoning die in het verleden in de buurt van het plangebied hebben gestaan. De gebouwen staan, net zoals een terpwoning, iets verhoogd ten opzichte van het landschap met mee-ontworpen groene erfafscheidingen. De ontwikkelaar is erin geslaagd om enkele traditionele architectonische elementen een natuurinclusieve en duurzame vertaling te geven. Bijvoorbeeld door de inpassing van een ‘natuurschoorsteen’ die op een slimme manier in natuurlijke ventilatie van de woningen voorziet. In de collectieve binnentuin kunnen kinderen veilig spelen en buurtbewoners elkaar ontmoeten en samen tuinieren.
Wethouders Maarten Burggraaf (Stadsontwikkeling), Tanja de Jonge (Vastgoed) en Peter Heijkoop (Wonen) zijn verheugd dat de ontwikkeling van het gebied nu een definitieve vorm gaat krijgen: “Oudland wordt een mooie diverse buurt. We zijn blij met de toevoeging van deze toekomstbestendige en duurzame nieuwe woningen, hard nodig. Hier kan je aantrekkelijk wonen met een groen karakter en goede ontsluiting naar het winkelcentrum in Stadspolders en de historische binnenstad. Je zit op een steenworp afstand van ons groene buitengebied. We hopen dat de uitwerking van de plannen naar een definitief ontwerp en de start van de bouw voorspoedig zal verlopen.”
Ontwikkelaar Rob Waaijer en Walther van Leeuwe (resp. directeur en associate partner van Waaijer Projectrealisatie B.V.) : “We zetten vol in op kwaliteit met veel natuurinclusiviteit en klimaatadaptatie. We zijn erg blij dat we samen met de gemeente aan de slag mogen op deze bijzondere plek. We kijken ernaar uit om op deze locatie een mooie nieuwe woonwijk te mogen creëren waar mensen prettig wonen en oud mogen worden.”
Presenteren aan buurt
De komende maanden wordt het plan Oudland InBloei verder uitgewerkt en wordt het moment van in verkoop nemen van de woningen bekend. Zodra het ontwerp klaar is worden buurtbewoners en geïnteresseerden uitgenodigd voor een presentatie.
Tenderteam
InBloei is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen ontwikkelaar en ontwerpers KOW architecten, RROG Stedenbouw en Landschap, KVMC (duurzaamheid en installatie), OOMS Makelaar, bbn adviseurs, Buro Bouwfysica, PRCS Vastgoedcommunicatie, Vermiservice (Ecologische groenvoorziening), Vivid Vision.
bbn is verantwoordelijk voor het bouwkostenmanagement. Zowel gedurende de tenderfase als voor het gehele vervolg van het project.
Meer informatie; www.dordrecht.nl/oudland en www.dubbeldaminbloei.nl
Het transformeren van een bestaand kantoorgebouw naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale huisvesting vereist zorgvuldige planning en geduld. In dit artikel wordt beschreven hoe een kantoorgebouw, bestaande uit drie delen, stapsgewijs wordt vernieuwd met aandacht voor duurzaamheid en milieuvriendelijke materialen. Het proces omvat onder andere het verplaatsen van vleermuizen, het slopen van een deel van het gebouw, het vervangen en verduurzamen van gevels, en het realiseren van een interieurontwerp dat past bij de duurzame ambities van het project.
Om te voldoen aan de eisen van het behoud van natuurlijke habitat, werden diverse vleermuiskasten in de omgeving geplaatst, zodat de vleermuizen de tijd kregen om te verhuizen. Vervolgens werd het oude middendeel van het kantoorgebouw volledig gesloopt. Het linker- en rechterdeel van het gebouw worden alleen vernieuwd, waarbij de gevels volledig worden vervangen en verduurzaamd. Na de sloopwerkzaamheden is een nieuwe houten constructie gerealiseerd. Momenteel worden het linker- en middengedeelte van het gebouw intensief verbouwd. De contouren van het vernieuwde gebouw worden steeds duidelijker zichtbaar, waarmee de transformatie vorm begint te krijgen.
Voor het inbouwpakket, dat na de afronding van het casco wordt gerealiseerd, is samengewerkt met een interieurarchitect. Het ontwerp omvat de indeling, afwerking, installaties en verlichting van de nieuwe huisvesting. Hierbij wordt rekening gehouden met de duurzame ambitie van het project en wordt gestreefd naar een zo klein mogelijke milieu-impact van de inbouwelementen.
Duurzaamheid in het inbouwpakket
Om de duurzaamheidsdoelen te behalen, wordt er gestreefd naar het minimaliseren van nieuwe materialen. De bestaande betonwanden en -plafonds blijven behouden en worden voorzien van akoestische absorptie. Binnenwanden en glazen puien worden hergebruikt uit een slooppand elders. De vloerafwerking bestaat deels uit geopolymeerbeton en deels uit hergebruikt hout. Alle overige materialen die worden toegevoegd zijn biobased en dragen bij aan een gezond binnenklimaat.
Verlichting en de toevoeging van planten spelen tevens een belangrijke rol bij het realiseren van de duurzame ambities in het inbouwpakket, waarbij energiezuinige verlichting wordt gebruikt en verschillende planten worden toegevoegd om een groene en gezonde werkomgeving te creëren.
De contouren worden zichtbaar
De transformatie van een bestaand kantoorgebouw naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale huisvesting vereist geduld, planning en aandacht voor duurzaamheid. Door vleermuizen te verplaatsen, delen van het gebouw te slopen en gevels te vernieuwen, worden de contouren van het vernieuwde gebouw zichtbaar. Het inbouwpakket wordt ontworpen met oog voor duurzaamheid, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van hergebruikte en milieuvriendelijke materialen. Met energiezuinige verlichting en de toevoeging van planten wordt de duurzame ambitie van het project ook in het interieur gerealiseerd. Zo wordt het kantoorgebouw getransformeerd tot een moderne, CO2-neutrale en gezonde werkomgeving.
In Terneuzen is de nieuwbouw van De Steiger in volle gang. De transformatie van de omgeving rondom de ‘koeienput’ in de Rivierenbuurt is opvallend. De buurt veranderde razendsnel, en wie er nu langs loopt, herkent het bijna niet meer.
Aan de Merwedelaan rijst het nieuwe onderkomen van Kindcentrum De Steiger met daarin een basisschool van Elevantio en Kinderopvang Zeeuws-Vlaanderen snel omhoog. Hier stond tot voor kort basisschool De Geule. Maar zelfs met alle vernieuwing was het gevoel van die tijd nog niet helemaal verdwenen. Oud-Geule juf Karin Somers liep donderdagochtend met haar leerlingen over het terrein en keek terug naar die oude tijd. Maar ze besefte al snel dat er iets fantastisch nieuws voor in de plaats zou komen. “Dit wordt het mooiste plekje van de hele wijk”, verzekerde ze.
Het verouderde schoolgebouw van De Geule was overbodig geworden na de fusie van de drie basisscholen tot De Steiger. Een eigentijds schoolgebouw was nodig om alle leerlingen onder één dak les te geven. De muren van het nieuwe gebouw stonden op 14 september 2023 al grotendeels overeind, maar er moest nog een symbolische ‘eerste steen’ gelegd worden. Alle betrokkenen, van kinderen tot leerkrachten en bestuurders, plaatsten versierde keien met hun naam in een buis. Deze keien krijgen later een ereplek binnen de school.
Na de zomervakantie van 2024 zal het nieuwe Kindcentrum onder de naam De Steiger een plek bieden aan kinderen van nul tot twaalf jaar. Het wordt een energieneutraal ‘paviljoen’ op een oppervlakte van ca. 2.700 m² bvo. De gemeente Terneuzen investeerde ca. 5,7 miljoen euro in dit nieuwe schoolgebouw, waarbij ook de renovatie en verduurzaming van de gymzaal aan de Merwedelaan hoorde.
Het Kindcentrum is gelegen in een parkachtige omgeving, waar binnen en buiten naadloos in elkaar overlopen. Schooldirecteur Ronald Audenaerd kan zich al helemaal voorstellen hoe prachtig het hier zou zijn om op te groeien. Hij was gerustgesteld na het zien van het gebouw van binnen. “Dat gaat lukken hoor”, verzekerde hij.
De buitenruimte bij het Kindcentrum en de aangrenzende parkomgeving in de Rivierenbuurt worden aansluitend op de nieuwbouw ook opnieuw ingericht. De oude schoolgebouwen van De Meerpaal en De Hille zullen worden gesloopt om ruimte te maken voor dit groene toevluchtsoord. Het ontwerp van de buitenruimte is nog in ontwikkeling, maar het belooft een plek te worden voor zowel schoolkinderen als buurtbewoners.
Bij dit project zijn wij als bbn adviseurs vanaf het begin betrokken. We werkten samen met de gebruikers om een Programma van Eisen op te stellen, stelden de aanbestedingsstukken op, raamden de bouwkosten, begeleidden het Design & Build traject (UAV-GC) en verzorgen de kwaliteitstoetsing tijdens de ontwerpfase en op de bouwplaats.
Architect Eefje Rikhof van Rothuizen maakte samen met de gebruikers een bouwkundig voorlopig ontwerp, waarin de gemeente werd geadviseerd om de bestaande gymzaal te hergebruiken uit oogpunt van circulariteit. Het ontwerp van Rothuizen werd via een Europese aanbesteding als Design & Build contract op de markt gezet. Dit zorgde voor budgetzekerheid en verminderde risico’s, wat de gemeente ten goede kwam. Bouwbedrijf Schrijver werkt samen met VG-architecten en Van de Velde om het functionele ontwerp af te stemmen op de beste bouwmethode. Het eindresultaat is een energieneutraal gebouw, waarin de natuur naadloos overgaat in het interieur. Dit project is een toonbeeld van samenwerking en innovatie, en het resultaat zal een parel in de wijk worden.